Đảm bảo tính khoan hồng, răn đe từ chế định án treo

Việc xét xử cho bị cáo được hưởng án treo thể hiện tính nhân văn, khoan hồng của pháp luật. Tuy nhiên, với trường hợp bị cáo được hưởng án treo, nếu không tuân thủ các quy định trong quá trình thi hành án tại cộng đồng sẽ bị chuyển thành án tù giam.

Tòa xét xử một vụ án bị cáo được cho hưởng án treo.

Hiện nay, theo quy định tại Nghị quyết số 02/2018 và Nghị quyết số 01/2022 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân (TAND) tối cao, điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo bao gồm: bị xử phạt tù không quá 3 năm; có nhân thân tốt, có nơi cư trú rõ ràng, có các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự…

Tăng tính khoan hồng từ án treo

Trên thực tế, đa số các bị cáo được hưởng án treo chủ yếu là phạm các tội danh ít nghiêm trọng, như vi phạm về quy định khi tham gia giao thông, trộm cắp tài sản, đánh bạc… Trong đó, một số đối tượng do tính chất phạm tội ít nghiêm trọng nên ngay từ cấp xét xử sơ thẩm đã được hưởng án treo theo quy định của pháp luật.

Đơn cử, bị cáo T.M.T. (sinh năm 1985, ngụ xã Trường Long Tây) được TAND huyện Châu Thành A tuyên phạt 1 năm tù, cho hưởng án treo về tội sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức. Theo hồ sơ vụ án, vào khoảng cuối tháng 3-2021, bị cáo T. có mua xe mô tô nhãn hiệu Honda mang biển kiểm soát 95H1-635.XX và được cấp giấy chứng nhận đăng ký xe.

Khoảng tháng 9-2021, T. làm mất giấy đăng ký xe, sợ khi tham gia giao thông không có giấy tờ sẽ bị xử phạt, nên T. lên mạng xã hội Facebook đặt làm giả một giấy đăng ký xe với giá 300.000 đồng, rồi sử dụng giấy giả này để lưu thông. Đến ngày 30-12-2022, do cần tiền tiêu xài và trả nợ, T. đến tiệm cầm đồ tại ấp Trường Thọ A, xã Trường Long Tây để cầm chiếc xe trên với giá 20 triệu đồng và giao giấy đăng ký xe cho chủ tiệm cầm đồ.

Đến ngày 9-1-2023, do không có khả năng chuộc lại xe và đóng lãi, nên T. đến tiệm cầm đồ bán lại xe mô tô đã cầm cho chủ tiệm với giá tiền 21 triệu đồng. Sau đó, ông H. đến tiệm cầm đồ mua chiếc xe trên để làm phương tiện đi lại. Tuy nhiên, khi ông H. đến Công an xã Trường Long A làm thủ tục đăng ký xe thì phát hiện giấy chứng nhận đăng ký xe là giả, nên trình báo cơ quan công an.

Với tội danh sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức, tháng 1-2024, T. bị TAND huyện Châu Thành A tuyên phạt 1 năm tù, nhưng cho hưởng án treo. Hội đồng xét xử nhận định, T. thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, phạm tội lần đầu, có nơi cư trú rõ ràng, có nhân thân tốt… nên cho bị cáo được hưởng án treo.

Luật sư Hồ Quốc Thanh, Đoàn Luật sư tỉnh, cho biết, theo Nghị quyết số 02/2018 và Nghị quyết số 01/2022 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao, việc cho bị cáo được hưởng án treo là chế định thể hiện tính nhân văn và khoan hồng của pháp luật. Điều này nhằm giúp người phạm tội có điều kiện tái hòa nhập cộng đồng, tự cải tạo, tự sửa chữa.

“Trong đó, việc cho hưởng án treo được áp dụng cho người bị kết án phạt tù không quá 3 năm, không buộc họ phải chấp hành hình phạt tù khi có đầy đủ những căn cứ và điều kiện nhất định do pháp luật hình sự quy định, nhằm khuyến khích họ cải tạo để trở thành công dân có ích cho xã hội. Đồng thời, cũng cảnh cáo họ, nếu phạm tội mới trong thời gian thử thách thì án tù treo sẽ bị chuyển sang án phạt giam”, luật sư Thanh cho biết thêm.

Không chấp hành tốt sẽ chuyển thành tù giam

Vừa qua, TAND huyện Châu Thành A đã ban hành Quyết định buộc bị cáo phải chấp hành hình phạt tù 9 tháng theo bản án của TAND huyện đối với Trần Vũ Lâm (sinh năm 1991), ngụ xã Trường Long A, huyện Châu Thành A.

Trước đó, vào ngày 30-8-2023, Trần Vũ Lâm bị TAND huyện Châu Thành A tuyên phạt 9 tháng tù về tội trộm cắp tài sản. Xét thấy bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ, có nơi cư trú rõ ràng, nên Hội đồng xét xử cho bị cáo được hưởng án treo với thời gian thử thách là 15 tháng; giao bị cáo cho UBND xã Trường Long A để quản lý, giáo dục trong thời gian thử thách.       

Dù được hưởng chính sách khoan hồng nhưng quá trình chấp hành án tại cộng đồng, Lâm vẫn nhiều lần cố tình không chấp hành các quy định của Luật Thi hành án hình sự. Cụ thể, Lâm bỏ địa phương đi không xin phép, trình báo; dù UBND xã Trường Long A đã 2 lần ra thông báo triệu tập nhưng bị cáo không về địa phương trình diện; không báo cáo định kỳ tình hình chấp hành nghĩa vụ của người chấp hành án hình sự tại cộng đồng.

 Do bị cáo có nhiều vi phạm, UBND xã đã báo cáo vụ việc về Cơ quan Thi hành án hình sự, Công an huyện Châu Thành A. Qua đó, Công an huyện Châu Thành A ra văn bản đề nghị TAND huyện hủy quyết định thi hành án phạt tù, nhưng cho hưởng án treo đối với Trần Vũ Lâm, buộc bị cáo phải chấp hành hình phạt tù 9 tháng theo bản án trước đó của TAND huyện.

Theo đánh giá của TAND tỉnh, thời gian qua, việc xét xử các vụ án hình sự cho hưởng án treo của TAND 2 cấp nhìn chung đảm bảo đầy đủ các điều kiện do pháp luật quy định. Số lượng án treo bị cấp phúc thẩm chuyển sang án giam chiếm tỷ lệ thấp. Số vụ án tòa cấp phúc thẩm chuyển từ tù giam sang án treo hầu hết đều do có tình tiết mới và đáp ứng các điều kiện về việc cho hưởng án treo theo quy định.

Ông Phạm Hoàng Lâm, Phó Chánh án TAND tỉnh, cho rằng, việc áp dụng cho hưởng án treo đối với các bị cáo thể hiện tính nhân văn, khoan hồng của pháp luật. Tuy nhiên, trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật Thi hành án hình sự từ 2 lần trở lên, thì tòa án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo.

Trong trường hợp thực hiện hành vi phạm tội mới thì tòa buộc người đó phải chấp hành hình phạt của bản án trước và tổng hợp với hình phạt của bản án mới theo quy định pháp luật.

P.T