Điều kiện khởi kiện vụ án dân sự

Để khởi kiện vụ án tranh chấp dân sự, người khởi kiện phải đảm bảo các điều kiện khởi kiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.

Tòa xét xử một vụ án tranh chấp dân sự.

Vừa qua, ông N., ngụ xã Đông Thạnh, huyện Châu Thành, được người em là ông Q., giao quản lý phần đất gần 500m² tại ấp Đông Thuận, xã Đông Thạnh do ông Q. đi làm ăn xa. Quá trình quản lý, ông B., hàng xóm của ông Q. có xây hàng rào lấn sang đất nhà ông Q. Về nguồn gốc, thửa đất này được cha mẹ ông Q. để lại cho anh em ông. Tuy nhiên, vào năm 2015, anh em ông Q. thống nhất phân chia tài sản và thửa đất đã được tách, cùng với được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất riêng cho ông Q.

Do đó, ông N. thắc mắc liệu ông có thể thay em mình nộp đơn khởi kiện ông B. ra tòa hay không. Với trường hợp trên, luật gia Nguyễn Hoàng Mạnh, Phó Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, phân tích, theo pháp luật về dân sự thì các bên khởi kiện (tức nguyên đơn) phải đáp ứng các điều kiện sau: Phải là người có quyền khởi kiện; còn trong thời hiệu khởi kiện; vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án; sự việc chưa được giải quyết bằng một bản án, quyết định của tòa án hoặc quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã có hiệu lực pháp luật.

Đối với trường hợp của ông N., theo luật gia Mạnh, không có quyền khởi kiện ông B. vì ông không có liên quan gì tới việc tranh chấp đất đai giữa ông Q. và ông B., cũng không được pháp luật trao quyền này. Ngoài ra, theo điểm a, khoản 2, Điều 189, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, quy định cá nhân phải tự mình ký vào đơn khởi kiện mà không được nhờ người khác ký thay. Do vậy, tuy người khởi kiện có thể nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện, nhưng phải tự mình ký vào đơn khởi kiện đó.

Theo luật sư Hồ Quốc Thanh, Đoàn Luật sư tỉnh, hiện nay, vụ án dân sự theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự là các tranh chấp nảy sinh từ các quan hệ hôn nhân và gia đình, lao động, kinh doanh, thương mại, đất đai, nhà ở và các quan hệ dân sinh trong đời sống xã hội. Việc các chủ thể của những quan hệ đó có tranh chấp và được cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước giải quyết được gọi là các vụ án dân sự. Các tranh chấp dân sự được coi là vụ án dân sự khi có chủ thể trong quan hệ tranh chấp đó đưa vấn đề tranh chấp ra trước tòa án để được giải quyết đó gọi là “khởi kiện”. 

Và khi cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm thì các chủ thể bằng cách thông qua con đường khởi kiện yêu cầu tòa án có thẩm quyền buộc người có hành vi xâm phạm quyền dân sự phải chấm dứt hành vi trái pháp luật hoặc phải bồi thường thiệt hại hoặc phải chịu chế tài phạt vi phạm… Ngoài ra, pháp luật còn cho phép trong một số trường hợp thì khi cho rằng quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người khác hoặc lợi ích công cộng hay lợi ích của nhà nước bị xâm phạm thì một số đối tượng nhất định cũng có quyền khởi kiện nhằm đảm bảo công lý, công bằng trong xã hội.

Cụ thể, theo luật sư Thanh, theo Điều 187, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 thì các nhóm chủ thể sau mới có quyền khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước như: Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình, cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em. Hội LHPN Việt Nam trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có quyền khởi kiện vụ án về hôn nhân và gia đình; tổ chức đại diện tập thể lao động có quyền khởi kiện vụ án lao động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể người lao động.

Hay tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có quyền đại diện cho người tiêu dùng khởi kiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng… Dù ghi nhận quyền khởi kiện trên nhưng pháp luật cũng quy định chủ thể tiến hành khởi kiện phải thỏa mãn các điều kiện khởi kiện mới được tòa án tiến hành thụ lý giải quyết đơn kiện nhằm đảm bảo trật tự trong công tác pháp chế xã hội chủ nghĩa, đảm bảo vụ việc được xét xử, giải quyết khách quan, công bằng.

B.B