Hợp đồng giả, hậu quả thật

Thời gian qua, nhiều người có nhu cầu vay vốn, nhưng thay vì cầm cố tài sản hoặc viết hợp đồng vay thì lại ký vào hợp đồng chuyển nhượng, nhất là bất động sản nhằm đảm bảo khoản vay. Điều này dẫn đến phát sinh các tranh chấp phức tạp, khó giải quyết.

Tòa xét xử vụ án liên quan đến ông G.

“Bút sa, gà chết”

Tòa án nhân dân tỉnh vừa hủy bản án hình sự sơ thẩm về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản đối với bị cáo G., giao Tòa án nhân dân huyện Châu Thành A giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm do còn một số vấn đề cần làm rõ.

Theo hồ sơ vụ án, ông G. là chủ sở hữu quyền sử dụng đất với diện tích 2.200m2, tọa lạc tại xã Tân Phú Thạnh. Đến ngày 11-11-2020, ông G. chuyển nhượng quyền sử dụng phần đất trên cho ông T., cư trú thành phố Cần Thơ, với giá 1,6 tỉ đồng. Cả hai đã đến văn phòng công chứng tại thị trấn Cái Tắc ký hợp đồng. 

Thế nhưng, vào ngày 9-12-2020, ông G. tiếp tục thỏa thuận bán cho ông Đ., ngụ tỉnh Bạc Liêu, một phần quyền sử dụng đất diện tích 115m2 trong phần diện tích 2.200m2 đã chuyển nhượng trước đó cho ông T., với giá 300 triệu đồng. Khi hai bên làm giấy tờ đất thì không thể thực hiện được do đất đã thuộc quyền sở hữu của ông T.

Ông Đ. sau đó tố giác hành vi của ông G. Đến đầu năm 2024, ông G. bị Tòa án nhân dân huyện Châu Thành A tuyên phạt 1 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, tại phiên tòa phúc thẩm, ông G. một mực cho rằng, vào năm 2020, thời điểm dịch bệnh, ông G. là chủ thầu xây dựng, do làm ăn thua lỗ nên ông muốn cầm cố đất cho ông T. để vay một số vốn.

Cũng theo ông G., thực tế thời điểm đó, trên phần đất của ông G. còn nhiều nhà cửa của ông và các anh em đang sinh sống, nên ông không thể bán. Sau đó, khi ông G. trao đổi với ông T. thì ông T. đề nghị cứ ký hợp đồng chuyển nhượng để đảm bảo, còn đất vẫn giao cho ông G. toàn quyền sử dụng. Nghĩ rằng mình chỉ cầm cố đất, nên sau đó ông G. tiếp tục bán đất cho ông Đ.

Trước đó, ông N.T.L., ngụ huyện Châu Thành gửi đơn đến nhiều cơ quan để mong lấy lại được tài sản đã mất sau khi ông vay tiền, nhưng lại ký vào hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, hầu như khó ai có thể giúp ông, vì “bút sa, gà chết”.

Ông L. kể, vào năm 2012, gia đình ông có thửa đất với diện tích hơn 1.000m2 tại xã Đông Phước. Do gia đình khó khăn nên ông vay của bà K., cùng địa phương số tiền 200 triệu đồng. Trong quá trình vay, bà K. yêu cầu ông phải ký vào giấy bán đất để làm tin, còn giấy tờ đất do ông L. giữ.

Ngờ đâu, sau bản hợp đồng đó, bà K. đi làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên mình và đến năm 2023 thì bà K. yêu cầu gia đình ông L. phải bàn giao đất. Mất tài sản, khiến gia đình ông L. chạy đôn chạy đáo nhiều nơi để kiện tụng, nhưng trên giấy tờ thể hiện là giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất, nên các cấp tòa án xử ông thua kiện.

Thận trọng khi ký hợp đồng

Tham gia bào chữa trong vụ án ông G., luật sư Phan Văn Hùng, Đoàn luật sư tỉnh, cho rằng, thông thường, có những người vay tiền không có ý định chuyển nhượng tài sản mà chỉ dùng tài sản để đảm bảo khoản vay, nhưng vì muốn vay được tiền nên chấp nhận ký vào hợp đồng chuyển nhượng tài sản.

Thực tế cũng có những trường hợp do không đọc kỹ hợp đồng, không am hiểu pháp luật nên không lường trước được hậu quả của việc ký kết dẫn đến bản thân ký vào hợp đồng chuyển nhượng tài sản để vay tiền. Chỉ một thời gian sau, tài sản bị sang tên người cho vay thì người vay mới phát hiện và làm đơn khởi kiện tại tòa án.

“Việc ký kết các hợp đồng giả tạo này sẽ xảy ra nhiều rủi ro cho các bên, không chỉ gây nên thiệt hại về tài sản mà còn có thể khiến một trong các bên vướng vào những hành vi vi phạm pháp luật”, luật sư Hùng cho biết. 

Còn theo ông Đồng Việt Phương, Phó Giám đốc Sở Tư pháp, hợp đồng giả cách hay giả tạo thực chất là một loại hợp đồng mà các bên thực hiện nhằm che giấu một quan hệ dân sự khác và thông qua hợp đồng đó để chiếm đoạt tài sản khi có vi phạm về nghĩa vụ của hợp đồng. Trong đó, đa số là các hợp đồng giao dịch mua bán nhà, đất để che giấu giao dịch vay tài sản.

Để chứng minh việc ký kết giao dịch là một hợp đồng giả cách, đương sự phải cung cấp được một hợp đồng bề ngoài và một hợp đồng bị che giấu. Việc chứng minh ý chí tự nguyện của người tham gia các giao dịch sẽ tốn rất nhiều thời gian và công sức. Trong một số trường hợp, các bên đã thực hiện quyền và nghĩa vụ đối với hoạt động mua bán tài sản, thể hiện có sự đồng thuận của đôi bên trong việc thực hiện hợp đồng mua bán tài sản thì càng khó khăn hơn trong quá trình giải quyết các vụ án liên quan đến loại vụ việc này.

Do đó, ông Đồng Việt Phương lưu ý, mỗi cá nhân, tổ chức khi ký các hợp đồng cần thận trọng tìm hiểu kỹ, tránh rơi vào trường hợp bất lợi, mất tài sản hoặc có thể bị vướng vào vi phạm pháp luật. Các cơ quan chức năng, địa phương cũng cần tăng cường công tác tuyên truyền để người dân nắm bắt và tránh rơi vào “bẫy” của các giao dịch bằng hợp đồng giả cách.

B.B