Khi có tranh chấp đất đai, nộp đơn ở đâu để được giải quyết ?

Luật Đất đai năm 2024 quy định tùy theo từng trường hợp mà người dân nộp hồ sơ giải quyết tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã, huyện hoặc tòa án với những quy trình và thủ tục hoàn toàn khác nhau.

Theo Luật Đất đai năm 2024, khi có tranh chấp đất đai phát sinh, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc hòa giải ở cơ sở trước khi gửi đơn đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Vai trò của UBND cấp xã trong giải quyết tranh chấp

Theo thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Minh Ngân, một trong những điểm kế thừa của Luật Đất đai năm 2024 là tiếp tục khuyến khích việc hòa giải trong giải quyết các tranh chấp đất đai. Luật cũng quy định chặt chẽ hơn về quy trình hòa giải, xem đây là khâu bắt buộc khi giải quyết các tranh chấp đất đai.

Cụ thể, Điều 235, Luật Đất đai năm 2024 quy định Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải, hòa giải ở cơ sở theo quy định của pháp luật… Trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai quy định tại Điều 236 của luật này, các bên tranh chấp phải thực hiện hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp.

Theo đó, sau khi nhận được đơn yêu cầu hòa giải, chủ tịch UBND cấp xã thành lập hội đồng hòa giải tranh chấp, gồm chủ tịch hoặc phó chủ tịch UBND cấp xã là chủ tịch hội đồng, đại diện Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, công chức làm công tác địa chính, người sinh sống lâu năm biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đối với thửa đất tranh chấp (nếu có)…

Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu. Việc hòa giải phải được lập thành biên bản có chữ ký của các bên tham gia và có xác nhận hòa giải thành hoặc không thành của UBND cấp xã. Biên bản hòa giải được gửi đến các bên tranh chấp, lưu tại UBND xã.

Nếu hòa giải không thành, mà một hoặc các bên tranh chấp không ký vào biên bản thì chủ tịch hội đồng, các thành viên tham gia phải ký vào biên bản, đóng dấu của UBND cấp xã và gửi cho các bên tranh chấp.

Đối với trường hợp hòa giải thành và có thay đổi hiện trạng về ranh giới, diện tích, người sử dụng đất, thì trong thời hạn 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản công nhận kết quả hòa giải thành, các bên phải gửi văn bản này đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để đăng ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.

Ngoài ra, theo Điều 105, Nghị định 102/2024 quy định việc hòa giải chỉ được tiến hành khi các bên tranh chấp đều có mặt. Trường hợp một trong các bên tranh chấp vắng mặt đến lần thứ hai, thì được coi là việc hòa giải không thành.

Khi nào thì UBND cấp huyện và tòa giải quyết tranh chấp ?

Ông Phạm Mạnh Phương, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường, cho biết, theo Điều 236, Luật Đất đai năm 2024, tranh chấp đất đai mà các bên tranh chấp hoặc một trong các bên tranh chấp có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, giấy chứng nhận quyền sở hữu công trình xây dựng… hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của luật này và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất thì do tòa án giải quyết. 

Còn trường hợp, nếu các bên không có giấy chứng nhận hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của luật này, thì được lựa chọn một trong hai hình thức giải quyết là nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại UBND cấp có thẩm quyền theo quy định tại khoản 3, Điều 236 hoặc khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền.

Trường hợp người dân chọn thẩm quyền giải quyết tranh chấp là UBND, thì theo khoản 3, Điều 236 quy định: Trường hợp tranh chấp giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau thì chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết. Sau thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết, mà các bên tranh chấp không khởi kiện hoặc khiếu nại theo quy định, thì quyết định giải quyết tranh chấp của chủ tịch UBND cấp huyện có hiệu lực thi hành.

Nếu không đồng ý với quyết định giải quyết thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết của chủ tịch UBND cấp huyện, các bên tranh chấp có quyền khởi kiện tại tòa án hoặc khiếu nại đến chủ tịch UBND cấp tỉnh. Quyết định giải quyết của chủ tịch UBND cấp tỉnh có hiệu lực thi hành.

Trường hợp tranh chấp mà một bên tranh chấp là tổ chức, tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài thì chủ tịch UBND cấp tỉnh giải quyết. Sau thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết mà các bên tranh chấp không khởi kiện hoặc khiếu nại theo quy định, thì quyết định giải quyết của chủ tịch UBND cấp tỉnh có hiệu lực thi hành.

Nếu không đồng ý với quyết định giải quyết thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết của chủ tịch UBND cấp tỉnh, các bên tranh chấp có quyền khởi kiện tại tòa án hoặc khiếu nại đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Cũng theo Điều 236, Luật Đất đai năm 2024, chủ tịch UBND cấp huyện, cấp tỉnh, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường khi giải quyết tranh chấp đất đai quy định tại khoản 3 điều này phải ra quyết định giải quyết tranh chấp. Quyết định giải quyết tranh chấp có hiệu lực thi hành phải được các bên nghiêm chỉnh chấp hành. Sau thời hạn 30 ngày kể từ ngày quyết định giải quyết tranh chấp có hiệu lực thi hành mà các bên hoặc một trong các bên không chấp hành sẽ bị cưỡng chế thi hành.

Chủ tịch UBND cấp huyện nơi có đất tranh chấp ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định giải quyết tranh chấp đất đai và tổ chức thực hiện.

Đ.B