Không được tự ý cưỡng đoạt hoặc lấy tài sản của người vay nợ

Khi một trong các bên không thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng vay mượn nợ hoặc theo thỏa thuận miệng thì cần nhờ pháp luật can thiệp, chứ không được tự ý cưỡng đoạt hoặc lấy tài sản của người vay nợ, bởi có thể là hành vi vi phạm pháp luật.

Từ là chủ nợ, bị cáo T. trở thành người phạm tội.

Những năm qua, đã có không ít vụ việc liên quan đòi nợ “sai cách” khiến chủ nợ vướng vòng lao lý với các tội danh phổ biến như cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật, cố ý gây thương tích, cướp tài sản, xâm phạm chỗ ở bất hợp pháp, hủy hoại tài sản... Và con nợ “bỗng dưng” trở thành bị hại trong các vụ án này, khiến cho việc đòi nợ của các chủ nợ càng trở nên bế tắc.

Đòi nợ “sai cách”… thành tội phạm

Tháng 8-2024, Tòa án nhân dân tỉnh xét xử phiên tòa hình sự phúc thẩm đối với bị cáo T. về tội cướp tài sản và hủy hoại tài sản. Trước đó, theo hồ sơ vụ án, chị N. vốn có quan hệ họ hàng với bị cáo T. Do chị N. thiếu tiền thuê nhà trong thời gian cư trú ở Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng không trả mà bỏ về quê nên giữa bị cáo T. và chị N. xảy ra mâu thuẫn. 

Quá trình đòi tiền nợ, giữa chị N. có lời lẽ thách thức với T. Sau đó, T. thuê xe ô tô cùng một số thanh niên đi từ Thành phố Hồ Chí Minh về nhà của chị N., ở thị trấn Kinh Cùng, huyện Phụng Hiệp tìm đòi nợ.

Tại đây, nhóm của T. vào nhà chị N. đập phá đồ đạc, cạy két sắt lấy đi một số tiền, vàng, rồi sau đó lên xe ô tô về Thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi sự việc xảy ra, chị N. trình báo cơ quan công an và tháng 3-2024 thì nhóm của T. bị bắt về các tội danh trên.

Bàn về vấn đề này, luật gia Nguyễn Hoàng Mạnh, Phó Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, cho rằng, quan hệ vay tài sản là quan hệ dân sự hợp pháp được pháp luật thừa nhận. Trong đó, việc vay mượn có thể được các bên lập thành văn bản hoặc thông qua lời nói, hành vi cụ thể được quy định tại Điều 119, Bộ luật Dân sự năm 2015 về hình thức hợp đồng.

Trường hợp khi đã giao kết hợp đồng mà một trong các bên vi phạm nghĩa vụ dẫn đến phát sinh tranh chấp, thì nếu giải quyết tranh chấp phát sinh này sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án theo thủ tục tố tụng dân sự. Các bên sẽ xuất trình các tài liệu chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của mình.

Tuy nhiên, vì nôn nóng lấy lại tài sản, nhiều chủ nợ đã vướng lao lý do để xảy ra các hành vi vi phạm pháp luật như cố ý gây thương tích, cướp tài sản, cưỡng đoạt tài sản hoặc xâm phạm chỗ ở bất hợp pháp, cố ý làm hư hỏng tài sản, gây rối trật tự công cộng… từ việc đòi nợ “sai cách”.

Cách xử lý khi cho vay không xác định ngày trả

Vốn là chỗ thân quen nên khi bà L. (ngụ xã Đông Thạnh, huyện Châu Thành) cho bà S. (cùng địa phương) mượn 20 triệu đồng không lấy lãi. Chỉ vì câu nói khi cho vay, chỗ chị em với nhau, khi nào bà S. có tiền thì trả, không thì cứ để đó, nên khi hay tin bà S. vỡ nợ, bà L. tới đòi thì được trả lời rằng chưa có tiền nên chưa trả, khiến bà L. không khỏi lo lắng.

Theo luật sư Hồ Quốc Thanh, Đoàn Luật sư tỉnh, do các khoản cho vay mượn nếu là khoản vay không kỳ hạn nên căn cứ vào Điều 469, Bộ luật Dân sự năm 2015 để giải quyết.

Nghĩa là bà L. muốn đòi nợ bà S. thì phải báo trước cho người vay một thời gian hợp lý. Sau khi hết thời gian báo trước thì bên cho vay mới được đòi tiền. Bởi điều luật quy định, đối với hợp đồng vay không kỳ hạn và không có lãi thì bên cho vay có quyền đòi lại tài sản và bên vay cũng có quyền trả nợ vào bất cứ lúc nào, nhưng phải báo cho nhau biết trước một thời gian hợp lý, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Riêng với hợp đồng vay không kỳ hạn, nhưng có lãi suất thì bên cho vay có quyền đòi lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước cho bên vay một thời gian hợp lý và được trả lãi đến thời điểm nhận lại tài sản; còn bên vay cũng có quyền trả lại tài sản bất cứ lúc nào và chỉ phải trả lãi cho đến thời điểm trả nợ, nhưng cũng phải báo trước cho bên cho vay một thời gian hợp lý.

Thực tế cho thấy, việc đòi lại số tiền đã cho vay nếu bên vay mượn không thiện chí trả, chây ì dễ làm cho bên cho vay bức xúc. Tuy nhiên, theo luật sư Thanh, mặc dù bên vay phải có nghĩa vụ trả nợ nhưng không vì số tiền họ đang nợ mà bên cho vay được quyền xâm phạm tới nhân phẩm, danh dự, tính mạng, sức khỏe của họ.

Bên cho vay phải bình tĩnh, khôn khéo xử lý tình huống như nhờ pháp luật can thiệp hoặc hai bên gặp nhau thương thảo cách thức trả nợ, chứ không được nhờ “xã hội đen” đòi nợ giùm mình hoặc tự ý lấy tài sản của người vay nợ sẽ dễ phạm tội cưỡng đoạt tài sản của người khác.

B.B