Một số nguy cơ người dùng đối mặt trên không gian mạng và biện pháp phòng, chống

Trên không gian mạng, con người có thể dễ dàng được kết nối với nhau, được tiếp cận thông tin nhanh chóng và miễn phí, được học hỏi nhiều kiến thức và kỹ năng mới... Tuy nhiên, cũng từ đây đặt người dùng đứng trước nhiều cạm bẫy, nhiều thách thức đối với công tác bảo đảm an ninh, trật tự trong thời đại số. Sau đây là các thủ đoạn phổ biến và cách phòng chống:

Một số quảng cáo cho vay tiền trên Facebook.

Các thủ đoạn

Lừa đảo qua hack tài khoản mạng xã hội: Đối tượng chiếm quyền sử dụng tài khoản các mạng xã hội như: Facebook, Zalo, sau đó mạo danh chủ tài khoản nhắn tin cho người khác để mượn tiền hoặc nhờ nạn nhân chuyển tiền vào một số tài khoản khác với nhiều lý do khác nhau, nạn nhân thường không nghi ngờ vì nghĩ đúng là người thân, người quen của mình đang cần giúp đỡ nên đã tin tưởng chuyển tiền mà không cần liên lạc trực tiếp kiểm tra.

Lừa đảo qua gửi nhận quà từ nước ngoài: Qua các trang mạng xã hội, đối tượng làm quen với nạn nhân, sau thời gian trò chuyện, tạo dựng niềm tin chúng sẽ lấy lý do gửi quà, đồ vật giá trị, thậm chí là ngoại tệ, vàng nhờ nhận, quản lý, lưu giữ. Khi nạn nhân đồng ý, chúng sẽ giả danh nhân viên sân bay, hải quan, thuế... để yêu cầu nạn nhân chuyển tiền làm các thủ tục thông quan rồi chiếm đoạt.

Lừa đảo qua vay tiền online: Đối tượng giả danh công ty tài chính tìm cách tiếp cận người cần vay tiền thông qua mạng xã hội. Chúng sẽ yêu cầu người vay cung cấp thông tin cá nhân, như: họ tên, số điện thoại, ảnh chụp CMND/CCCD và phải đóng một khoản tiền phí để hỗ trợ duyệt vay. Sau khi nạn nhân đã chuyển tiền, chúng viện lý do khoản vay không được giải ngân xuất phát từ lỗi khai thông tin của người vay, yêu cầu người vay tiếp tục nộp thêm tiền để khắc phục và hứa sẽ hoàn trả lại sau khi giải ngân. Tuy nhiên, khi nạn nhân tiếp tục chuyển tiền, chúng chiếm đoạt và ngắt liên lạc.

Giả danh ngân hàng để lừa đảo: Đối tượng giả danh ngân hàng gọi điện cho nạn nhân thông báo có chương trình tri ân khách hàng, đề nghị nạn nhân cung cấp số điện thoại đăng ký dịch vụ Internet Banking, Mobile Banking và mã xác thực OTP để nhận quà; sau đó, đối tượng chiếm quyền sử dụng tài khoản và chuyển tiền sang tài khoản của bọn chúng để chiếm đoạt.

Lừa đảo bán hàng đa cấp trực tuyến: Đối tượng lập các trang mạng xã hội để bán mỹ phẩm, nước hoa, thực phẩm chức năng… Chúng chạy quảng cáo, tăng lượt tương tác để tuyển cộng tác viên bán hàng. Nhiều người vì ham lợi bị lôi kéo tham gia cộng tác viên, phải bỏ tiền mua hàng của các đường dây lừa đảo, nhưng sau đó không bán được, phải “ôm” số lượng hàng có giá trị lớn.

Lừa đảo lấy lại tài khoản Facebook bị mất: Các đối tượng lừa đảo sẽ chủ động tìm thông tin để liên lạc với nạn nhân, bọn chúng sẽ yêu cầu nạn nhân cung cấp các thông tin cá nhân như tên đăng nhập, mật khẩu, số điện thoại, địa chỉ email, mã OTP, hoặc thông tin thẻ tín dụng để xác minh danh tính lấy lại tài khoản, các đối tượng còn yêu cầu nạn nhân phải đóng một khoản tiền phí nhưng sau khi đạt được mục đích, bọn chúng lập tức ngắt liên lạc.

Rao bán hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại điện tử: Theo Tổng cục Quản lý thị trường - Bộ Công thương, nhiều cơ sở kinh doanh trả phí cho Facebook, Google để quảng cáo hàng giả, hàng nhái. Trong năm 2022, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương đã gỡ bỏ 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website có dấu hiệu lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Đánh bạc trên mạng, quấy rối và các hành vi “lệch chuẩn”

Loại tội phạm này có dấu hiệu gia tăng dưới nhiều hình thức phổ biến như cá cược bóng đá, lô đề, cá cược núp bóng trò chơi trực tuyến... Bọn chúng tổ chức chặt chẽ, quy mô lớn với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, bí mật. Các trang web, ứng dụng cờ bạc thường chạy quảng cáo trên Facebook, Google, YouTube và đưa ra các phần thưởng hấp dẫn, tặng mã khuyến mãi có giá trị để thu hút, lôi kéo người tham gia.

Các cuộc gọi quấy rối, quảng cáo xuất hiện ngày càng nhiều: Đây là hệ quả từ việc ý thức bảo vệ dữ liệu thông tin của một bộ phận người dân chưa cao. Năm 2022, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao triệt phá 3 chuyên án và khởi tố nhiều bị can trong đường dây mua bán dữ liệu cá nhân trên không gian mạng. Theo thống kê, hiện số lượng người sử dụng internet của Việt Nam đã đạt trên 70% dân số và dữ liệu cá nhân của hơn 2/3 dân số Việt Nam đang được lưu trữ, đăng tải, chia sẻ và thu thập trên không gian mạng với nhiều hình thức khác nhau.

Một bộ phận người dùng thường xuyên có cái nhìn tiêu cực đối với mọi vấn đề, một số người chỉ vì muốn tăng lượng tương tác, muốn thỏa mãn “quyền lực ảo” trên mạng xã hội mà đã vô tình hoặc cố ý tiếp tay cho những thủ đoạn công kích, chống phá của các đối tượng xấu, từ đó lan truyền những ý kiến bất mãn, những góc nhìn phiến diện, sai sự thật trong khi không đủ kỹ năng, trình độ để phân tích thông điệp mà các thế lực thù địch, phần tử xấu cố tình tạo dựng, lan truyền.

Bên cạnh đó, có một bộ phận người dùng tự cho mình có quyền bôi nhọ, nói xấu người khác trên mạng xã hội, nghĩ đó là những câu chuyện hết sức bình thường, nhưng hậu quả nó mang đến lại vô cùng to lớn. Đã có nhiều trường hợp bị cơ quan chức năng xử lý về các hành vi tuyên truyền thông tin sai sự thật trên không gian mạng.

Nâng cao nhận thức phòng, chống

Người dùng mạng chỉ kết nối, giao lưu với những người mình thực sự biết và tin tưởng. Cần hết sức cẩn thận khi chia sẻ những hoạt động đời tư, những thông tin cá nhân dễ bị lợi dụng vào hoạt động lừa đảo như: hình ảnh, sở thích, email, số điện thoại, địa chỉ nhà riêng hoặc cơ quan, danh sách người thân...

Tuyệt đối không cung cấp các thông tin liên quan đến tài khoản ngân hàng như: số điện thoại sử dụng Internet Banking, Mobile Banking, mã OTP… cho người khác. Không truy cập vào các đường link lạ, đường dẫn đến các trang mạng có nội dung không lành mạnh tiềm ẩn nhiều nguy cơ lừa đảo. Khi thực hiện các giao dịch chuyển tiền phải xác minh rõ danh tính người nhận, không chuyển khi chưa trao đổi trực tiếp hoặc gặp mặt.

Tuyệt đối không tham gia các hình thức đánh bạc trên không gian mạng như cá cược bóng đá, lô đề, cá cược thông qua game online… Không quảng cáo, mua bán, sử dụng hàng giả, hàng nhái trên các sàn giao dịch điện tử.

Cần tiếp thu có chọn lọc những thông tin tiếp cận trên mạng xã hội. Chọn cho mình những trang mạng uy tín, chính thống hoặc các trang ngôn luận của Đảng, Nhà nước để đăng ký, theo dõi. Sử dụng mạng xã hội một cách văn minh, có ý thức; biết tôn trọng nhân phẩm, danh dự, quyền lợi của người khác; đặc biệt là danh dự của bản thân trong mỗi bài viết, mỗi hình ảnh, mỗi comment trên mạng xã hội. Tuyệt đối không đăng tải, chia sẻ các bài viết, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; không tung tin giả, tin sai sự thật; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, trái với thuần phong mỹ tục…

Nguyên nhân hàng đầu dẫn đến những nguy cơ kể trên là do người dùng dành quá nhiều thời gian trên không gian mạng, xem không gian mạng là môi trường sống của mình. Có nhiều thông tin đời tư được chia sẻ để các đối tượng xấu dễ dàng tiếp cận, thực hiện các hành vi lừa đảo. Một số người xa rời cuộc sống thực tế, thoải mái thể hiện tâm tư, tình cảm, quan điểm trên mạng xã hội mà không bị ràng buộc về không gian, thời gian từ đó dẫn đến biểu hiện “ngáo quyền lực” trên mạng xã hội, tùy ý công kích người khác mà không nghĩ đến hậu quả; việc xa rời cuộc sống thực tế cũng làm người dùng hạn chế tiếp thu nhiều kiến thức, thông tin chính thống dễ dàng lạc vào “ma trận” thông tin xấu, độc từ đó bị thoái hóa, biến chất về tư tưởng.

Hãy sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, có kiểm soát, vì an toàn của bản thân cũng như góp phần vào công tác bảo đảm an ninh, trật tự trên không gian mạng.

T.THỨC - C.VỌNG