Nhiều điểm mới trong sửa đổi Bộ luật Hình sự

Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) năm 2025 đang được các cơ quan chức năng tổ chức lấy ý kiến, với nhiều quy định mới sẽ sửa đổi, bổ sung được dư luận đặc biệt quan tâm.

Công an khởi tố đối tượng có hành vi tham ô tài sản tại doanh nghiệp, theo dự thảo của Bộ luật Hình sự (sửa đổi) với tội danh này dự kiến áp dụng hình phạt chung thân không xét giảm án.

Trong đó, một số điểm mới nổi bật được lấy ý kiến như giảm số tội danh chịu hình phạt tử hình; thời gian phạt tù có thời hạn lên đến 30 năm hoặc chung thân không được xét giảm án; đồng thời dự thảo cũng bổ sung một số tội danh mà người chuẩn bị phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự…

Phạt tù chung thân không xét giảm án

Theo thượng tá Lê Quốc Hội, Chánh Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh, một trong những điểm mới nổi bật trong dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) được lấy ý kiến, đó là áp dụng mức phạt tù chung thân không xét giảm án vào danh mục các hình phạt với tội phạm, tại 14 tội danh.

Theo đó, tù chung thân không xét giảm án được hiểu “là hình phạt tù không thời hạn và không được xem xét giảm hình phạt đã tuyên, trừ trường hợp đại xá, ân giảm hoặc Luật Đặc xá có quy định khác, được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình”. Án phạt này được đề xuất áp dụng với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng chưa đến mức bị tuyên tử hình. Thời hiệu thi hành bằng thời hiệu của án tù chung thân và tử hình, tức 20 năm.

Cũng theo ông Hội, hình phạt tù chung thân không xét giảm án sẽ không áp dụng với người dưới 18 tuổi khi phạm tội, phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi hoặc người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử.

Người bị kết án tù chung thân không xét giảm án về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà trước, trong và sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn thì được giảm xuống thành tù chung thân.

Trong 14 tội danh, dự thảo đề xuất bổ sung án tù chung thân không xét giảm án, có 7 tội sẽ dùng hình phạt này là mức án cao nhất, thay cho tử hình, gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); gián điệp (Điều 110); phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); tham ô tài sản (Điều 353) và nhận hối lộ (Điều 354).

Thêm 2 hình phạt bổ sung mới

Bộ luật Hình sự năm 2015 hiện nay quy định  (Điều 32) 8 hình phạt chính với người phạm tội gồm: Cảnh cáo; phạt tiền; cải tạo không giam giữ; trục xuất; tù có thời hạn; tù chung thân và tử hình. Đồng thời, 7 hình phạt bổ sung gồm: Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền, khi không áp dụng là hình phạt chính và trục xuất, khi không áp dụng là hình phạt chính.

Trong dự thảo luật tổ chức lấy ý kiến, theo luật sư Phan Văn Hùng, Đoàn luật sư tỉnh, dự thảo đã đề xuất thêm 2 hình phạt bổ sung là cấm nhập cảnh và giám sát điện tử. Đối với mỗi hành vi phạm tội, bị cáo chỉ bị áp dụng một hình phạt chính và có thể bị một hoặc một số hình phạt bổ sung.

Bên cạnh đó, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cũng bổ sung thêm 27 tội phải chịu trách nhiệm hình sự dù mới chuẩn bị phạm tội. Cụ thể, điều 14 dự thảo nêu rõ chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm hoặc thành lập, tham gia nhóm tội phạm. Các tội danh được đề xuất bổ sung việc chuẩn bị phạm tội gồm Điều 141 (tội hiếp dâm), Điều 142 (tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi), Điều 143 (tội cưỡng dâm), Điều 151 (tội mua bán người dưới 16 tuổi), Điều 157 (tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật), Điều 170 (tội cưỡng đoạt tài sản),…

Về phân loại tội phạm, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) năm 2025 quy định, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 15-30 năm tù, tù chung thân, chung thân không xét giảm án hoặc tử hình. Trong khi đó, theo luật sư Hùng, Bộ luật Hình sự năm 2015 chỉ quy định, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng chỉ chịu mức cao nhất của khung hình phạt do bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 15-20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

B.B