Trao đổi, làm rõ nhiều thắc mắc về dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ

Có nhiều ý kiến, câu hỏi về việc tại sao phải tách Luật Giao thông đường bộ hiện hành thành Luật Đường bộ và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ? Có cần thiết không hay tính đồng bộ của hệ thống pháp luật hiện hành... Bộ Công an cho biết, có đủ cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành đạo luật này.

Cảnh sát giao thông thị xã Long Mỹ tuyên truyền các quy định cơ bản của Luật Giao thông đường bộ cho học sinh. Ảnh: HOÀNG NHÂN

Có tính thống nhất và liên kết với nhau

An toàn giao thông, kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ là 3 lĩnh vực rất lớn, mục tiêu, đối tượng điều chỉnh khác nhau, nhưng lại được điều chỉnh trong cùng một luật dẫn đến không thể quy định đầy đủ, cụ thể, rõ ràng nhiều nội dung quan trọng thuộc từng lĩnh vực, phải ban hành rất nhiều văn bản dưới luật để hướng dẫn thực hiện.

Khoa học và thực tiễn đã cho thấy an toàn giao thông (an toàn cho người đi đường) thuộc lĩnh vực trật tự, an toàn xã hội để điều chỉnh hành vi chấp hành quy tắc ứng xử của người tham gia giao thông (người điều khiển phương tiện, người đi bộ) nhằm thiết lập, duy trì trạng thái trật tự, kỷ cương từ đó bảo đảm sự an toàn về tính mạng, sức khỏe cho con người khi di chuyển trên đường giao thông.

Còn xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ (trong đó có chất lượng an toàn công trình và phương tiện) thuộc lĩnh vực kinh tế - kỹ thuật điều chỉnh mối quan hệ trong lĩnh vực đầu tư, xây dựng, khai thác, vận hành, bảo trì hạ tầng giao thông và kinh doanh vận tải tuân thủ quy luật thị thường, thương mại.

Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay xu hướng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật của Việt Nam hiện nay theo hướng chuyên sâu, điều chỉnh một lĩnh vực cụ thể để bảo đảm sự phân công rõ ràng chức năng, nhiệm vụ trong quản lý nhà nước của các bộ, ngành, địa phương và nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật, như: Luật Thi hành án hình sự, Luật Đặc xá, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam được tách ra từ Bộ luật Tố tụng hình sự; Luật Tố cáo, Luật Khiếu nại được tách ra từ Luật Khiếu nại, Tố cáo; Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư được tách ra từ Luật Đầu tư (cũ); Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Giáo dục đại học được tách từ Luật Giáo dục; Luật Sở hữu trí tuệ được tách ra từ Bộ luật Dân sự; Luật An toàn, vệ sinh lao động được tách ra từ Bộ luật Lao động...

Nếu tiếp tục kết cấu như Luật Giao thông đường bộ năm 2008 thì không thể đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới khi xã hội đã trải qua hơn 13 năm vận động, phát triển và có rất nhiều thay đổi, đòi hỏi phải có tư duy mới, cách làm mới chứ tuyệt nhiên không thể duy trì cái cũ đã lỗi thời.

Khi tách ra thì 2 dự án Luật này có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, là mối quan hệ giữa các ngành luật trong hệ thống pháp luật, có tính thống nhất và liên kết với nhau, chứ không cản trở, mâu thuẫn nhau.

Cần phải tách phần an toàn giao thông trong các luật khác ?

Thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ đã giao các bộ, ngành nghiên cứu, đánh giá công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông trên cả 3 lĩnh vực là đường bộ, đường sắt và đường thủy nội địa.

Trong 3 lĩnh vực này, trật tự, an toàn giao thông đường bộ có diễn biến phức tạp nhất và đang phát sinh nhiều bất cập, bức xúc nhất: Tai nạn giao thông đường bộ chiếm hơn 97% trong tổng số vụ, số người chết, số người bị thương của các lĩnh vực giao thông (đường bộ, đường sắt, đường thủy, hàng hải, hàng không), để lại hậu quả rất lớn cho xã hội; vi phạm về trật tự, an toàn giao thông đường bộ rất phổ biến, chiếm tỷ lệ trên 80% tổng số hành vi vi phạm của các lĩnh vực giao thông. Bên cạnh đó, đường bộ là nơi diễn ra nhiều hoạt động phạm tội, các vấn đề về an ninh, trật tự và các hành vi vi phạm pháp luật khác.

Giao thông đường bộ liên quan, tác động trực tiếp đến quyền con người, liên quan đến nhiều mặt của đời sống kinh tế - xã hội và hình ảnh của Việt Nam đối với bạn bè quốc tế. Giao thông đường bộ chiếm tỷ lệ trên 90% trong tổng số các loại hình giao thông, số lượng người điều khiển phương tiện giao thông cơ giới đường bộ là nhiều nhất so với các lĩnh vực giao thông khác như hàng không, hàng hải, đường sắt, đường thủy, vì đây là những lĩnh vực giao thông đặc thù có yêu cầu chuyên môn kỹ thuật rất cao. Đồng thời, đối với các lĩnh vực như hàng không, hàng hải phải tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế rất chặt chẽ, không chỉ là an toàn giao thông mà còn là vấn đề an ninh hàng không, an ninh hàng hải.

Vì vậy, Chính phủ đã giao các bộ, ngành có liên quan nghiên cứu để xây dựng Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Đối với các lĩnh vực giao thông khác, căn cứ vào tổng kết đánh giá khoa học và yêu cầu của thực tiễn, Chính phủ sẽ báo cáo với Quốc hội để sửa đổi, bổ sung phù hợp.

Có Luật Trật tự, an toàn giao thông thì giao thông ngày càng an toàn?

Vấn đề này, theo Bộ Công an, người dân không nên chủ quan nhận định khi có Luật thì mọi vấn đề về an toàn giao thông có thể giải quyết ngay được, đây không thể là vấn đề “một sớm, một chiều”. Vì muốn thay đổi được tình hình trật tự, an toàn giao thông cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó ban hành Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ là giải pháp đột phá về hoàn thiện thể chế pháp luật để thay đổi, xây dựng thói quen, ý thức tự giác chấp hành pháp luật, xây dựng văn hoá giao thông văn minh, hiện đại, mang tính ổn định, lâu dài, cần có thời gian để thực hiện, đi cùng với các biện pháp bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, biện pháp cưỡng chế…để duy trì, thiết lập trạng thái kỷ cương, nề nếp, tinh thần thượng tôn pháp luật. Đồng thời, hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông phải hoàn thiện, hợp lý, đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, là cơ sở vật chất-kỹ thuật đảm bảo cho hoạt động giao thông được an toàn, thông suốt.

Mục tiêu của Luật Trật tự, an toàn giao thông thì đã rõ nhưng để thực hiện được mục tiêu đó, cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân và đặc biệt là sự đồng thuận của Nhân dân, luật phải đi vào cuộc sống, phải được người dân nhận thức đầy đủ và thực hiện nghiêm thì mới phát huy tác dụng. Ngành Công an sẽ là nòng cốt, chịu trách nhiệm chính trước Đảng, Nhà nước và Nhân dân tổ chức thực hiện Luật này và chịu trách nhiệm về kết quả bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ.

Nội dung của Luật có nhiều điểm mới so với Luật Giao thông đường bộ năm 2008, như mô tả, bổ sung, làm rõ nhiều quy tắc giao thông phù hợp với thực tiễn Việt Nam và Công ước Viên năm 1968; quy định chặt chẽ, công khai, minh bạch và khoa học hơn các điều kiện của lưu hành phương tiện và người điều khiển phương tiện tham gia giao thông; các biện pháp tổ chức giao thông trật tự, an toàn; giải quyết tai nạn giao thông; việc ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác giám sát, phát hiện, xử lý vi phạm trật tự, an toàn giao thông, chỉ huy, điều khiển giao thông; kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành; đẩy mạnh cải cách hành chính, lấy người dân làm trung tâm phục vụ…

Vấn đề quản lý đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe

Việc đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe là hoạt động liên quan đến trật tự, an toàn xã hội (quản lý hành vi của con người).

Từ năm 1995 trở về trước, nhiệm vụ quản lý đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe giao cho ngành Công an chịu trách nhiệm; sau năm 1995 giao cho ngành giao thông vận tải thực hiện. Thời điểm năm 1995, hạ tầng giao thông đường bộ chưa phát triển, phương tiện chủ yếu là mô tô, xe gắn máy, xe thô sơ. Hiện nay, đất nước đã gần 100 triệu dân, hơn 70 triệu ô tô, mô tô, tốc độ phương tiện cá nhân tăng nhanh, tai nạn giao thông, vi phạm trật tự, an toàn giao thông diễn biến phức tạp, việc quản lý người lái xe liên quan trực tiếp đến quản lý nhà nước về an ninh, trật tự.

Khoa học và thực tiễn đã chứng minh rằng quản lý đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe và quản lý sau khi cấp giấy phép là quản lý hành vi trực tiếp của con người để bảo đảm về kiến thức, kỹ năng điều khiển phương tiện, liên quan trực tiếp đến an toàn tính mạng, sức khỏe của người tham gia giao thông; 90% nguyên nhân gây ra các vụ tai nạn là do lỗi của người điều khiển phương tiện, chỉ có 10% là do phương tiện và đường sá.

Theo quy định, phương tiện giao thông cơ giới đường bộ là nguồn nguy hiểm cao độ, tiềm ẩn các nguy cơ gây mất an ninh, an toàn. Hiện nay, nhiệm vụ quản lý người điều khiển phương tiện đang do cơ quan quản lý về kinh tế - kỹ thuật thực hiện, trong khi cơ quan chịu trách nhiệm chính về trật tự, an toàn chỉ quản lý hành vi chấp hành pháp luật khi tham gia giao thông, dẫn đến hiệu quả quản lý sau khi cấp giấy phép lái xe rất hạn chế, không quy được trách nhiệm chính cho cơ quan nào, việc kiềm chế, làm giảm tai nạn giao thông gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp với phương hướng, nhiệm vụ hoàn thiện tổ chức bộ máy của Chính phủ trong những năm tiếp theo, Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan soạn thảo chỉnh lý dự thảo Luật, chỉ quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc về quản lý nhà nước đối với công tác đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe, không quy định về chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước trong dự thảo Luật. Nội dung cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giao cho các bộ sẽ do Chính phủ quy định sau khi Luật được ban hành.

Việc chuyển giao cho bộ, ngành nào quản lý đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe là do Chính phủ quy định, thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Bộ Công an chỉ thực hiện đúng chức năng quản lý nhà nước do pháp luật quy định và Chính phủ phân công. Theo đó, bộ, ngành nào được giao nhiệm vụ thì phải đổi mới trong công tác quản lý, khắc phục những tồn tại, bất cập hiện nay, từ việc ban hành nội dung, chương trình đào tạo, đến tổ chức thực hiện trong các cơ sở đào tạo, gắn với công tác thanh, kiểm tra chặt chẽ để phòng ngừa các sai phạm, tiêu cực có thể xảy ra; đảm bảo chất lượng công tác đào tạo người lái xe, gắn với đổi mới công tác tổ chức sát hạch theo hướng siết chặt hơn, gắn liền với các tình huống giao thông thực tế, đảm bảo sự chặt chẽ, nghiêm túc trước khi cấp giấy phép lái xe, từ đó góp phần nâng cao chất lượng người lái xe, phòng ngừa tai nạn giao thông…

T.T tổng hợp