Xây dựng quy định về công chứng điện tử

Theo dự thảo, công chứng điện tử là việc công chứng được thực hiện bằng phương tiện điện tử, theo quy trình trực tiếp hoặc trực tuyến.

Công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng cung cấp dịch vụ này phải có tài khoản tại cơ sở dữ liệu công chứng; đã đăng ký chữ ký số và dịch vụ cấp dấu thời gian theo quy định về giao dịch điện tử.

Ủy ban Pháp luật (cơ quan thẩm tra) tán thành việc bổ sung quy định về công chứng điện tử nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong các giao dịch dân sự, kinh tế; bảo đảm đồng bộ với các quy định mới của Luật Giao dịch điện tử năm 2023.

Ủy ban cũng đánh giá công chứng điện tử không được làm thay đổi bản chất và đặc điểm của mô hình công chứng là công chứng nội dung, bảo đảm chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng, giao dịch.

Văn phòng công chứng tại quận Cầu Giấy, Hà Nội. Ảnh: Hoàng Phong

Khi giao dịch dân sự được thực hiện trên môi trường điện tử, quy trình công chứng cũng cần được điều chỉnh để bảo đảm các yếu tố cốt lõi trong hoạt động công chứng nội dung, trong đó có tính xác thực về nhân thân; xác thực về ý chí (năng lực hành vi dân sự, tự nguyện, không bị ép buộc); nội dung giao dịch; giấy tờ, tài liệu công chứng được đối soát chính xác, đầy đủ.

Ủy ban Pháp luật cho biết nhiều quốc gia trên thế giới đã thừa nhận và sử dụng các quy trình giao kết hợp đồng điện tử, công chứng điện tử như Mỹ, Canada, Australia, Singapore.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng cảnh báo "công nghệ chưa thể bảo đảm thay thế được hoàn toàn vai trò của con người" trong hoạt động công chứng. Ví dụ, việc xác định năng lực hành vi dân sự của chủ thể thuộc về quyền và trách nhiệm của công chứng viên, đòi hỏi có sự hiện diện trực tiếp của người yêu cầu công chứng.

Giao tiếp qua phương tiện điện tử khó bảo đảm để đánh giá được năng lực hành vi và ý chí tự nguyện của người yêu cầu công chứng. "Nhất là trong bối cảnh hiện nay đã xuất hiện tội phạm công nghệ cao dùng công nghệ AI giả giọng nói, hình ảnh để lừa đảo", báo cáo thẩm tra nêu.

Bên cạnh đó, việc đánh giá tính hợp pháp của nội dung giao dịch đòi hỏi năng lực chuyên môn và kinh nghiệm tích lũy nhiều năm của công chứng viên, tư duy logic, phân tích, đưa ra quyết định. Họ còn có nhiệm vụ giải thích, tư vấn cho người dân.

Với những lý lẽ trên, cơ quan thẩm tra đề nghị xác định phạm vi công chứng điện tử cần thận trọng, chặt chẽ.

Dự thảo đang xây dựng hai phương án với nội dung này. Một là không giới hạn phạm vi công chứng điện tử nhưng giao Chính phủ quy định lộ trình thực hiện cụ thể phù hợp với lộ trình xây dựng nền kinh tế số, xã hội số.

Hai là dự Luật cần quy định rõ chỉ áp dụng ở phạm vi hẹp với một số giao dịch đơn giản, không áp dụng đối với các giao dịch về bất động sản, thừa kế và giao Chính phủ xác định lộ trình mở rộng phạm vi giao dịch được công chứng điện tử.

Cũng trong ngày 17/6, Quốc hội thảo luận chủ trương đầu tư cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đăk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước); điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Quốc hội cũng nghe tờ trình và thẩm tra dự án Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi). Sau đó, các đại biểu chia tổ thảo luận về dự án Luật Công chứng (sửa đổi); dự án Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) và dự thảo Nghị quyết về giảm thuế giá trị gia tăng.