Phát huy vai trò của hội thẩm nhân dân

Là những người trực tiếp tham gia vào quá trình tố tụng tại phiên tòa nên hội thẩm nhân dân có địa vị pháp lý quan trọng, là đại diện của Nhân dân tham gia vào công tác xét xử nhằm đảm bảo tính công bằng, khách quan của pháp luật.

Một phiên tòa hình sự có sự tham gia của hội thẩm nhân dân.

Hiện toàn tỉnh có hơn 210 hội thẩm nhân dân, đa số có trình độ cử nhân luật và hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, huyện, như: Mặt trận, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên...

Thành phần không thể thiếu

Theo luật định, hội thẩm nhân dân có địa vị pháp lý và vai trò quan trọng trong công tác xét xử. Cụ thể, khi xét xử, nếu ý kiến biểu quyết của các hội thẩm giống nhau nhưng khác ý kiến của thẩm phán thì quyết định của Hội đồng xét xử phải theo ý kiến của đa số thành viên hội thẩm. Vậy nên trách nhiệm của mỗi hội thẩm cũng hết sức nặng nề.

Để làm tốt nhiệm vụ của mình, trong từng vụ việc, đòi hỏi các vị hội thẩm không chỉ nắm rõ luật mà cần phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án trước ngày mở phiên tòa, nắm bắt đầy đủ nội dung, chứng cứ của vụ án. Khi phát hiện những vấn đề vướng mắc thì trao đổi, phản ánh với thẩm phán chủ tọa.

Tham gia Đoàn hội thẩm nhân dân tỉnh được gần 10 năm, ông Nguyễn Hoàng, nguyên Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh, chia sẻ: “Trong quá trình tham gia xét xử, tôi thường ghi chép lại những điều chưa rõ, sau đó sẽ đặt vấn đề trực tiếp với bị cáo. Nhờ vậy vừa không trùng lắp với thẩm phán vừa góp phần làm rõ thêm các tình tiết”.

Đơn cử trong một vụ việc mới đây, bị cáo phạm tội cố ý gây thương tích. Mặc dù trong quá trình điều tra, bị cáo đã thừa nhận hành vi sai trái của mình nhưng khi tranh tụng tại tòa thì lại chối tội. Sau phần tranh tụng của thẩm phán, ông Hoàng đã chủ động thẩm vấn lại những điểm quanh co và cuối cùng bị cáo cũng đã thừa nhận tội.

Ngoài việc làm sáng tỏ nội dung vụ án, hội thẩm nhân dân còn thông qua việc thẩm vấn để giáo dục, cảm hóa bị cáo, bị hại và người có nghĩa vụ liên quan, nhân chứng trong vụ án hình sự. Qua đó, giúp người khởi kiện và bị khởi kiện trong vụ án dân sự nhận thức đúng đắn hơn về những quy định của pháp luật.

Bà Đặng Hồng Luyến, người có hơn 15 năm tham gia công tác hội thẩm nhân dân, khẳng định: “Trước khi tham gia xét xử các vụ án, tôi đều nghiên cứu kỹ các hồ sơ để có thể xử đúng người, đúng tội. Là nữ hội thẩm nên khi tham gia các vụ án có yếu tố hôn nhân và gia đình hoặc có bị cáo là nữ, tôi luôn góp tiếng nói một cách khách quan, giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho chị em”.

Nâng cao kỹ năng nghiệp vụ

Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh thông tin, với trách nhiệm của ngành, thời gian qua, tòa án 2 cấp đã thực hiện đầy đủ chức năng quản lý, hỗ trợ hội thẩm và các đoàn hội thẩm. Tòa cũng thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ và cung cấp cho hội thẩm những tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết để tham gia công tác xét xử. Thống kê cho thấy từ đầu nhiệm kỳ đến nay, các vị hội thẩm TAND 2 cấp trên địa bàn tỉnh đã tham gia xét xử hơn 3.000 vụ án các loại, trong đó cấp tỉnh là 887 vụ.

Ông Trương Đình Nghệ, Chánh án TAND tỉnh, nói các vị hội thẩm đều nêu cao tinh thần trách nhiệm, tích cực tham gia xét xử có hiệu quả nhiều vụ án được TAND 2 cấp đưa ra xét xử. Hầu hết các bản án được hội đồng xét xử ban hành đều đúng pháp luật, khách quan, dân chủ, thấu tình, đạt lý.

Tuy nhiên, do điều kiện khách quan nên vai trò hội thẩm nhân dân vẫn có lúc chưa thể hiện hết. Điều này xuất phát từ thực tế phần lớn hội thẩm là cán bộ đương nhiệm, thường bận rộn với công tác của đơn vị nên không tham gia đầy đủ các phiên tòa; thậm chí có trường hợp đã đồng ý tham gia nhưng phải thay đổi nên ảnh hưởng đến tiến độ xét xử. Chưa kể, có hội thẩm tham gia xét xử nhiều vụ nhưng cũng có hội thẩm ít tham gia.

Nhằm góp phần khắc phục những hạn chế trên và nâng cao nghiệp vụ xét xử cho các vị hội thẩm, Chánh án TAND tỉnh Trương Đình Nghệ đề xuất thời gian tới, TAND 2 cấp trong tỉnh cần đẩy mạnh tổ chức tập huấn chuyên môn theo từng chuyên đề và triển khai các văn bản pháp luật mới đến với hội thẩm. Quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi để các hội thẩm được tham gia nghiên cứu hồ sơ vụ án cũng như kịp thời cung cấp đầy đủ tài liệu có liên quan...

Bài, ảnh: Đ.BẢO