ĐỂ DÂN ĐỒNG THUẬN GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG

Ngày nay, giải phóng mặt bằng là một thuật ngữ không còn xa lạ trên các phương tiện thông tin đại chúng. Giải phóng mặt bằng liên quan đến đất đai và đất đai luôn gắn liền với đời sống, sinh hoạt, sản xuất hàng ngày của người dân. Những công việc liên quan đến giải phóng mặt bằng đã xuất hiện từ ngàn xưa, từ lúc thành lập Nhà nước Văn Lang cho đến nay, như việc các vua quan thời phong kiến chỉ định cho xây dựng đê chống lũ và di dời người dân ra khu vực khác sinh sống, hoặc khi dời kinh đô thì cũng di dời một bộ phận lớn dân cư đi theo.

Đại Việt Sử ký toàn thư (1697) có đoạn viết về sự kiện vua Lý Thái Tổ dời đô từ thành Hoa Lư về thành Thăng Long: “Vua thấy thành Hoa Lư ẩm thấp chật hẹp, không đủ làm chỗ ở của đế vương, muốn dời đi nơi khác, tự tay viết chiếu truyền rằng:“Ngày xưa, nhà Thương đến đời Bàn canh năm lần dời đô, nhà Chu đến Thành Vương ba lần dời đô, há phải các vua thời Tam đại ấy theo ý riêng tự dời đô xằng bậy đâu. Làm như thế cốt để mưu nghiệp lớn, chọn ở chỗ giữa, làm kế cho con cháu muôn vạn đời, trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng, coi thường mệnh trời, không noi theo việc cũ Thương Chu, cứ chịu yên đóng đô nơi đây, đến nỗi thế đại không dài, vận số ngắn ngủi, trăm họ tổn hao, muôn vật không hợp. Trẫm rất đau đớn, không thể không dời. Huống chi thành Đại La, đô cũ của Cao Vương, ở giữa khu vực trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trước. Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tăm, muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh. Xem khắp nước Việt đó là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương, đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời. Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở, các khanh nghĩ thế nào?”. Bề tôi đều nói: “Bệ hạ vì thiên hạ lập kế dài lâu, trên cho nghiệp đế được thịnh vượng lớn lao, dưới cho dân chúng được đông đúc giàu có, điều lợi như thế, ai dám không theo”. Vua cả mừng. Mùa thu, tháng 7, vua từ thành Hoa Lư, dời đô ra kinh phủ ở thành Đại La, tạm đỗ thuyền dưới thành, có rồng vàng hiện lên ở thuyền ngự, nhân đó đổi tên thành gọi là thành Thăng Long.”

Ảnh tư liệu: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm đồng bào Hùng Sơn, xã Phục Linh, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên năm 1954

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh dù chưa đưa ra định nghĩa cụ thể về “giải phóng mặt bằng”, nhưng mục đích, lý tưởng suốt đời của Người là mưu cầu giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, đem lại hạnh phúc, ấm no cho toàn thể nhân loại. Ngày 21/01/1946, trả lời phỏng vấn nhà báo nước ngoài, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”[1]. Người nêu rõ “việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh”[2]. Người nhấn mạnh trách nhiệm của Đảng trong chăm lo đời sống của người dân: “Chính sách của Đảng và Chính phủ là phải hết sức chăm nom đến đời sống của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi, nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi”[3].

Quán triệt tư tưởng của Bác, trong những năm qua, Đảng, Nhà nước ta luôn chú trọng đến công tác chăm lo đời sống của Nhân dân, cũng như công tác giải phóng mặt bằng. Văn kiện Đại hội lần thứ XIII khẳng định: “mọi chính sách của Đảng, Nhà nước đều phải hướng vào nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và hạnh phúc của nhân dân”. Có thể thấy, tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như quan điểm của Đảng ta đều đồng nhất với mục đích, ý nghĩa của công tác giải phóng mặt bằng, là đem lại cuộc sống tốt hơn, thụ hưởng nhiều hơn đời sống cho người dân, về vật chất cũng như tinh thần.

Trong Hiến pháp năm 2013 và các văn bản quy phạm pháp luật, như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở 2022, Luật Đất đai 2024 và các văn bản pháp luật khác có nhiều nội dung liên quan đến đất đai, công tác giải phóng mặt bằng, phát huy quyền làm chủ của người dân trong công tác giải phóng mặt bằng để thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội và vì mục đích quốc phòng, an ninh.

Liên quan đến công tác này, Ban Dân vận Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số 169-HD/BDVTW ngày 11/6/2013 “Về công tác dân vận tham gia trong quy hoạch, xây dựng và thực hiện các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, công tác đền bù, giải phóng mặt bằng thu hồi đất, tái định cư”, trong đó chỉ rõ: “Công tác dân vận tham gia trong quy hoạch, xây dựng và thực hiện các dự án phục vụ đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh; công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất, tái định cư là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị; phải bám sát chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước và của địa phương liên quan tới đất đai; nắm bắt và phản ánh, giải quyết kịp thời tâm tư, nguyện vọng, thắc mắc, khiếu kiện chính đáng của người dân bị thu hồi đất.”

Trên cơ sở hướng dẫn của Ban Dân vận Trung ương và các văn bản pháp luật có liên quan, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Quy chế số 20-QC/TU ngày 18/4/2023 về “Công tác dân vận tham gia trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất”, trong đó khẳng định: “Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng; là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Trong đó, vai trò của công tác dân vận là đồng hành cùng với chính quyền tuyên truyền, vận động nhân dân ủng hộ triển khai các chương trình, dự án nhằm phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, thực hiện tốt quy định của nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất; nắm bắt và phản ánh, giải quyết kịp thời tâm tư, nguyện vọng, thắc mắc, khiếu kiện chính đáng của người dân bị thu hồi đất; giải quyết thỏa đáng những thắc mắc, khiếu kiện của nhân dân, tổ chức cho nhân dân thực hiện tốt các chủ trương, chính sách về đất đai, chính sách về đầu tư phát triển kinh tế - xã hội; tạo sự đồng thuận, ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, trật tự và triển khai thực hiện tốt các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo tiến độ của dự án và đảm bảo đời sống, quyền lợi chính đáng của nhân dân.”

Ảnh: Công trường đang thi công dự án tại tỉnh Hậu Giang. Nguồn: Báo Hậu Giang Online.

Từ những văn bản quy định của Đảng, Nhà nước, ta có thể hiểu khái quát, giải phóng mặt bằng là quá trình thực hiện các công việc liên quan đến việc di dời nhà cửa, kiến trúc, cây trồng, vật nuôi và một bộ phận dân cư đến một phần đất cụ thể được chỉ định để phục vụ cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng công trình mới trên đó. Công tác giải phóng mặt bằng gắn liền với các bước bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thu hồi đất. Bồi thường là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất đối với diện tích đất bị Nhà nước thu hồi. Hỗ trợ là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. Tái định cư là việc Nhà nước bố trí nơi ở mới cho người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai.

Về thực trạng công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Hậu Gian gần đây liên quan nhiều nhất đến 02 dự án đường cao tốc. Ngày 02/7/2024, Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang làm việc với Sở Giao thông vận tải và Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận về tiến độ thực hiện công tác giải phóng mặt bằng Dự án thành phần 3 thuộc dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông, giai đoạn 2021-2025, đoạn Cần Thơ - Cà Mau (cao tốc Cần Thơ - Cà Mau) đoạn qua địa bàn tỉnh. Theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh, ngành chức năng đã bàn giao hơn 98% mặt bằng dự án thành phần 3 cho nhà thầu; còn 18 hộ chưa bàn giao mặt bằng sạch, trong đó 11 hộ có nhu cầu tái định cư 17 nền. Đối với Dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, hiện còn 04 hộ chưa bàn giao mặt bằng sạch, chủ yếu tập trung trên địa bàn huyện Phụng Hiệp. Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh đã có công văn đề nghị địa phương cưỡng chế thu hồi đất.

Ảnh: Lễ khởi công Gói thầu xây lắp số 02 của dự án thành phần 3 thuộc dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng giai đoạn 1 tại xã Bình Thành, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang vào ngày 29/11/2023. Nguồn: Báo Điện tử VOV.

Ngày 23/9/2024, Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hậu Giang lần thứ 19 đánh giá: “...công tác bồi hoàn, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất còn chậm”[4].

Về nguyên nhân công tác bồi hoàn, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất còn chậm, có thể dẫn chứng đơn vị thành phố Vị Thanh, nơi có đến 18 công trình, dự án trong năm 2023 liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng[5], trong đó có 02 hạn chế, khuyết điểm cơ bản:

“- Hệ thống văn bản pháp luật, liên quan đến công tác bồi thường chưa đồng bộ, nhiều quy định mới thay thế chưa phù hợp, chưa kịp thời, đơn giá bồi thường, hỗ trợ còn chậm điều chỉnh, chưa phù hợp với tình hình thực tế.

- Một bộ phận nhỏ nhân dân, chưa chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; Đã nhận tiền bồi thường, hỗ trợ đầy đủ nhưng không chịu bàn giao mặt bằng, thậm chí còn cản trở tiến độ thi công công trình; Nhiều trường hợp, mặc dù được tuyên truyền, vận động nhiều lần, nhưng cương quyết không nhận tiền bồi thường, không giao mặt bằng.”

Về nội dung hệ thống văn bản liên quan đến công tác bồi thường chưa đồng bộ, nhất là đơn giá bồi thường, hỗ trợ còn chậm điều chỉnh, chưa phù hợp tình hình thực tế, ngày 15/7/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 88/2024/NĐ-CP “Quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”.

Nghị định này quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành khoản 3 Điều 87, Điều 92, Điều 94, Điều 95, Điều 96, Điều 98, Điều 99, Điều 100, Điều 102, Điều 106, Điều 107, Điều 108, Điều 109 và Điều 111 của Luật Đất đai về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thực hiện dự án đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư theo quy định của pháp luật về nhà ở. Một trong những điểm mới của Nghị định này là quy định thêm trường hợp người có đất thu hồi được bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở mà có chênh lệch giá trị giữa tiền bồi thường, hỗ trợ về đất với tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp khi được giao đất, thuê đất khác hoặc tiền mua nhà ở, thì tùy trường hợp tiền bồi thường, hỗ trợ về đất lớn hơn hoặc nhỏ hơn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp khi được giao đất, thuê đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc tiền mua nhà ở thì người có đất thu hồi được nhận phần chênh lệch hoặc nộp lại phần chênh lệch.

Về nội dung “Một bộ phận nhỏ nhân dân, chưa chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; Đã nhận tiền bồi thường, hỗ trợ đầy đủ nhưng không chịu bàn giao mặt bằng, thậm chí còn cản trở tiến độ thi công công trình; Nhiều trường hợp, mặc dù được tuyên truyền, vận động nhiều lần, nhưng cương quyết không nhận tiền bồi thường, không giao mặt bằng”.

Xuất phát từ thực trạng trên, để góp phần nâng cao sự đồng thuận của người dân đối với công tác giải phóng mặt bằng, bản thân kiến nghị, đề xuất có 08 nhóm giải pháp như sau:

Thứ nhất, đảm bảo vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng

Công tác quy hoạch dự án phải thực sự sát với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; đảm bảo nguồn lực thực hiện, hạn chế thấp nhất việc điều chỉnh, bổ sung kế hoạch sử dụng đất.

Công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy đảng phải thường xuyên, kịp thời chỉ đạo giải quyết các vướng mắc các công trình, dự án khi phát sinh. Tăng cường kiểm tra, rà soát và xử lý nghiêm các vi phạm. Chỉ đạo giải quyết thỏa đáng, kịp thời các trường hợp khiếu nại, tố cáo để đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội. Triển khai đồng loạt, đồng bộ, không có ngoại lệ, không có vùng cấm.

Cần xác định rõ những dự án trọng điểm, ưu tiên để xây dựng kế hoạch, lộ trình, bước đi phù hợp. Xác định đây là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa mang tính thường xuyên, liên tục, trong quá trình thực hiện, tuyệt đối không được nóng vội, hành động duy ý chí dẫn đến phát sinh mâu thuẫn, điểm nóng, khiếu kiện đông người tại các địa phương mà dự án đi qua.

Chủ động, sáng tạo trong lãnh đạo, quyết liệt trong chỉ đạo, quản lý, điều hành, linh hoạt trong xử lý tình huống. Tăng cường trách nhiệm của chính quyền; trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương; tích cực cải cách thủ tục hành chính, đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch. Quan tâm đến công tác chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm cho người lao động trong diện phải thu hồi đất.

Khi có tình huống phức tạp phát sinh, liên quan đến an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, cấp ủy phải lãnh, chỉ đạo chính quyền ứng phó kịp thời, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội cùng tham gia hỗ trợ, khắc phục.

Thứ hai, công tác tuyên truyền, vận động đi trước một bước

Ảnh: Ban Vận động giải phóng mặt bằng xã Đông Phước A, huyện Châu Thành vận động người dân bàn giao mặt bằng. Nguồn: Truyền hình Hậu Giang

Xác định việc thực hiện công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất là việc khó, phức tạp, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của người dân và tiềm ẩn nguy cơ gây mất an ninh trật tự tại cơ sở. Do đó, công tác tuyên truyền, vận động phải được coi trọng và phải đi trước một bước trước khi triển khai dự án.

Việc tổ chức công tác tuyên truyền, vận động phải làm từng bước chặt chẽ, kiên trì, chắc chắn từng bước một, từ khảo sát thu thập thông tin về tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị, phản ánh của người dân đến xác định nội dung cần trả lời, giải thích; phân công nhiệm vụ chặt chẽ cho từng đơn vị; xác định thời gian địa điểm tuyên truyền, vận động phù hợp, nên chọn địa điểm gần dân nhất như nhà sinh hoạt ấp, khu vực hoặc tại Dự án; trao đổi, bàn bạc chặt chẽ với chính quyền, lực lượng công an, người có uy tín, lực lượng nòng cốt ở địa phương; phân loại đối tượng theo nhóm để có biện pháp tuyên truyền, vận động phù hợp, trên nguyên tắc dễ làm trước, khó làm sau.

Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp nghiên cứu xây dựng kế hoạch vận động đoàn viên, hội viên thực hiện tốt công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất, góp phần tham gia phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Thứ ba, phát huy tối đa dân chủ cơ sở

Thực hiện nghiêm việc công khai, minh bạch, thực hiện tốt các quy định về dân chủ cơ sở và cơ chế “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” trong tất cả các dự án ngay từ đầu là hết sức quan trọng.

Tăng cường và phải thực sự coi trọng công tác dân vận chính quyền nhằm tạo sự đồng thuận của đa số người dân, tránh tình trạng để một bộ phận người dân đối đầu, mâu thuẫn với chính quyền trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.  Tuy nhiên cần tránh xu hướng theo đuôi người dân, lấy việc thay đổi cơ chế bồi thường, tái định cư thay cho việc kiên trì thuyết phục người dân chấp hành.

Niêm yết, công khai theo quy định để người dân được tiếp cận, bàn bạc, thảo luận, tham gia đóng góp ý kiến, các khoản Nhân dân được hưởng khi thu hồi đất như: diện tích tái định cư, đơn giá bồi thường đất ở, đất trồng cây, giá trị tài sản được bồi thường, chính sách hỗ trợ người lao động bị thu hồi đất; bố trí quy hoạch các điểm để Nhân dân sản xuất, kinh doanh khi có nhu cầu.

Tạo điều kiện thuận lợi cho người dân. Cần tránh việc chi trả bồi thường cách quá xa ngày nhận đất tái định cư, gây khó cho người dân trong việc ổn định nơi ở mới. Phương án chọn địa điểm, quy mô khu Tái định cư phải rất thực tế với quỹ đất phù hợp nhưng phải đảm bảo nhu cầu, lợi ích hợp pháp của người dân và phải đảm bảo nguyên tắc chất lượng hạ tầng, tiện ích từ  bằng đến tốt hơn nơi ở cũ.

Giải quyết kịp thời đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, tạo điều kiện để Nhân dân ổn định cuộc sống sau khi thực hiện các công trình, dự án.

Mồ mả là vấn đề tín ngưỡng, tâm linh đã lâu đời trong truyền thống văn hóa của dân tộc, nên việc vận động di dời phải hết sức khéo léo, tế nhị, kiên trì, thuyết phục người dân đồng thuận đưa về Nghĩa trang tập trung.

Tuy nhiên, trong trường hợp đã dùng mọi biện pháp tuyên truyền, vận động, gặp gỡ, thuyết phục nhiều lần, mặc dù được giải quyết bảo đảm theo đúng quy định, đầy đủ quyền lợi mà vẫn còn một số ít người dân cố tình không đồng thuận, gây cản trở, khó khăn cho việc giải phóng mặt bằng, cố tình không chấp hành bàn giao mặt bằng thì phải kiên quyết tiến hành cưỡng chế, không để ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, ngăn chặn kịp thời các trường hợp lấn chiếm đất đai, xây dựng, tạo lập trái phép tài sản trên đất nhằm mục đích trục lợi khi Nhà nước thu hồi đất; thực hiện nghiêm việc cưỡng chế kiểm đếm, cưỡng chế thu hồi đất và bảo vệ thi công đối với các trường hợp cố tình chống đối, không chấp hành Quyết định thu hồi đất của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Thứ tư, chế độ, chính sách thỏa đáng

Ảnh: Người dân nhận tiền bồi hoàn tại các dự án được triển khai trên địa bàn huyện Phụng Hiệp. Nguồn: Báo Hậu Giang Online.

Cơ chế, chính sách về bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư phải thỏa đáng và đáp ứng được nhu cầu thiết thân của người dân trên cơ sở hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan. Trường hợp có nhiều hộ dân phản đối hoặc chưa đồng thuận thì cần rà soát, xem lại cơ chế, chính sách áp dụng đã đúng hay chưa để có hướng trao đổi, thuyết phục, giải quyết hoặc kiến nghị cấp thẩm quyền xem xét giải quyết phù hợp từng trường hợp cụ thể.

Việc xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ, bồi thường, tái định cư và thu hồi đất nên có sự tham khảo, so sánh với các tỉnh thành bạn. Tránh sự so sánh về chính sách, khung giá đền bù giữa người bị thu hồi đất trên địa bàn tỉnh với người bị thu hồi đất thuộc các tỉnh, thành phố lân cận sẽ làm nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp, gây khó khăn đến công tác giải phóng mặt bằng.

Rút ngắn thời gian xác định loại đất để tính bồi thường, thời gian thẩm tra, xác minh, hoàn thiện hồ sơ bồi thường, hỗ trợ, tái định. Thực hiện đúng trình tự, thủ tục thực hiện thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đảm bảo quyền lợi của người dân, không để xảy ra đơn thư, khiếu nại

Kịp thời biểu dương, khen thưởng, nhân rộng những mô hình hay, cách làm mới, sáng tạo. Định kỳ rút kinh nghiệm, tổ chức sơ, tổng kết việc thực hiện công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất để tiếp tục bổ sung, hoàn chỉnh.

Nghiên cứu chế độ khuyến khích, động viên, biểu dương khen thưởng về tinh thần và vật chất đối với trường hợp hộ dân bàn giao mặt bằng trước thời hạn; trường hợp vận động những hộ cá biệt bàn giao mặt bằng.

Những tập thể, cá nhân, cơ quan, đơn vị, địa phương có thành tích xuất sắc trong thực hiện tốt công tác giải phóng mặt bằng được ưu tiên trong xem xét thi đua, khen thưởng cuối năm.

Thứ năm, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị

Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị với quyết tâm chính trị cao, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai một cách đồng bộ, kịp thời. Phát huy sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa cấp ủy, chính quyền, mặt trận, tổ chức chính trị - xã hội, kể cả chủ đầu tư dự án; trong đó quyết tâm, nỗ lực của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền giữ vai trò quan trọng trong giải quyết cơ chế, chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

Việc quy hoạch dự án phải bàn bạc thật kỹ, có mục tiêu rõ ràng, xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công rõ người, rõ việc, tổ chức phản biện rộng rãi và có sự tập trung vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, trong đó có vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, sự quản lý điều hành của chính quyền, sự vào cuộc Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, chỉ đạo chính quyền các cấp rà soát lại quy trình, thủ tục, các bước thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

Ủy ban nhân dân tỉnh theo dõi, chỉ đạo, kịp thời giải quyết các kiến nghị chính đáng, hợp lý, hợp pháp của người dân theo nguyên tắc không phá vỡ chính sách về bồi thường, giải phóng mặt bằng; Ủy ban nhân dân huyện và cán bộ chủ chốt địa phương cùng thường xuyên trực tiếp gặp gỡ, đối thoại với dân; tăng cường quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt là đất công; kiểm soát chặt chẽ việc tách hộ, tách thửa.

Công tác phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội phải chặt chẽ, đồng bộ.

Huy động tối đa phương tiện và lực lượng cán bộ, đoàn viên, hội viên, dân quân của địa phương tham gia hoạt động hỗ trợ tháo dỡ, di dời, vận chuyển tài sản cho các hộ dân, góp phần đẩy nhanh tiến độ bàn giao mặt bằng sạch cho đơn vị thi công. Lực lượng tham gia tuyên truyền, vận động phải đảm bảo thành phần, số lượng (tỉnh, huyện, xã, ngành chức năng) để tăng tính thuyết phục đối với người dân. Vận động cả nhà thầu huy động nhân lực, máy móc thi công để hoàn thành các hạng mục liên quan, đảm bảo dân sinh.

Thứ sáu, đảm bảo chất lượng đội ngũ cán bộ trực tiếp thực hiện

Tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức về chính sách, pháp luật nhà nước liên quan đến lĩnh vực giám sát, hòa giải, đất đai, môi trường,.. cho đội ngũ cán bộ mặt trận, tổ chức chính trị - xã hội các cấp, nhất là cấp cơ sở; phát huy hiệu quả hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng, Tổ hòa giải cơ sở trong công tác này.

Chấn chỉnh công tác cán bộ ở các địa phương và có kế hoạch luân chuyển trước những cán bộ gây mất đoàn kết nội bộ, yếu kém về năng lực lãnh đạo, điều hành, quản lý, nhất là đối với người đứng đầu cấp ủy, chính quyền dẫn đến tình trạng xảy ra những vụ việc sai phạm kéo dài, gây bức xúc trong Nhân dân trước khi tiến hành đầu tư các dự án lớn, trọng điểm trên địa bàn.

Phân công, luân chuyển những cán bộ đảm bảo năng lực lãnh đạo, có uy tín, có kinh nghiệm trong quản lý, điều hành tham gia làm cán bộ lãnh đạo ở các địa phương có các dự án lớn đi qua.

Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng ấp, khu vực, cho mỗi cán bộ, đảng viên ở Khu dân cư và đưa vào nghị quyết của chi bộ trong việc giám sát trực tiếp tình hình xây mới, cơi nới nhà cửa, vật kiến trúc, trồng thêm cây cối, hoa màu ở các hộ dân thuộc diện cần di dời sau khi có Thông báo thu hồi đất.

Thứ bảy, thành lập các Tổ chuyên trách, bộ phận giúp việc đối với từng chương trình, dự án

Tùy tình hình thực tế địa phương và mỗi dự án, có thể xem xét thành lập các Tổ, nhóm, bộ phận giúp việc chuyên trách (gọi tắt là Tổ) thực hiện nhiệm vụ công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

- Về thành phần của Tổ cơ bản gồm:

+ Đại diện Ban Dân vận cấp ủy, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội cấp huyện.

+ Đại diện Thường trực Đảng ủy, Ủy ban nhân dân cấp xã.

+ Đại diện Khối Dân vận, Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư cộng đồng, Ban công tác mặt trận.

+ Cán bộ tư pháp, địa chính, công an cấp xã.

+ Trưởng ấp, người có uy tín tại địa phương.

Tùy tình hình thực tế tại địa phương và mỗi dự án để cơ cấu thêm thành phần Tổ cho phù hợp.

- Yêu cầu đối với các thành viên của Tổ

+ Am hiểu về chính sách, pháp luật liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để giải thích cho người dân hiểu rõ; có ý thức tự giác và phát huy tinh thần trách nhiệm, trau dồi kiến thức liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

+ Có kỹ năng đối thoại, vận động mềm dẻo, linh hoạt để thuyết phục người dân chấp hành. Có phẩm chất chính trị tốt, tinh thần cầu thị, lắng nghe người dân nói, tìm hiểu từng hoàn cảnh cụ thể, cùng chính quyền địa phương giải quyết kịp thời những thiếu sót, bất cập trong quá trình triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

- Về nhiệm vụ của Tổ

+ Chủ trì, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương, các đơn vị liên quan tổ chức họp để trao đổi, bàn bạc, đánh giá, thống nhất cách làm trong công tác tuyên truyền, vận động.

+ Chuẩn bị kỹ lưỡng các nội dung, nắm bắt tình hình người dân chịu ảnh hưởng bởi dự án để xây dựng kế hoạch, lịch làm việc, kịch bản chi tiết, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên và bàn biện pháp, phương pháp, thời gian, nhân lực, vật lực để tiến hành tổ chức tuyên truyền, vận động, hỗ trợ giải phóng mặt bằng tại dự án.

+ Trao đổi, gặp gỡ, vận động thuyết phục người dân bằng nhiều hình thức như: tại Hội trường Ủy ban nhân dân cấp xã, tại Nhà văn hóa, Nhà sinh hoạt ấp, khu vực. Đối với trường hợp cá biệt, gặp gỡ vận động trực tiếp tại nhà.

+ Lắng nghe, tiếp thu ý kiến, kiến nghị, đề xuất chính đáng của người dân để phối hợp chính quyền địa phương đề xuất hướng giải quyết kịp thời, đảm bảo quyền lợi tối đa cho người dân.

+ Tổ chức lấy ý kiến khảo sát của hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án, báo cáo Ban Dân vận cấp ủy cấp huyện tổng hợp để tham mưu cấp ủy lãnh, chỉ đạo chính quyền xem xét giải quyết kịp thời.

Thứ tám, đổi mới nội dung, phương thức công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất

Về nội dung:

- Tăng cường giám sát, phản biện xã hội đối với các dự án phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, từ khâu quy hoạch đến triển khai thực hiện và nghiệm thu, đưa vào sử dụng.

- Tăng cường đoàn kết, phát huy dân chủ, quan tâm đảm bảo lợi ích chính đáng của Nhân dân, đi đôi với nâng cao ý thức trách nhiệm, tạo sự đồng thuận cao của Nhân dân đối với công tác giải phóng mặt bằng.

- Tăng cường đối thoại, hòa giải trong giải quyết các vụ việc, vụ án liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

Về phương thức:

- Sử dụng chiến dịch truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo, đài, mạng xã hội (facebook, zalo,…) để nâng cao nhận thức cho Nhân dân hiểu và chấp hành chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất.

- Bám chắc phương châm kiên quyết, kiên trì, bền bỉ, liên tục và xuyên suốt trong quá trình tuyên truyền, vận động.

- Phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong chấp hành quyết định thu hồi đất của Nhà nước, bình đẳng với những hộ dân về chế độ, chính sách trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

- Sử dụng lực lượng người có uy tín tại địa phương, người có quan hệ thân thiết, gần gũi trong tuyên truyền, vận động những trường hợp cá biệt. Sử dụng người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số, lực lượng cốt cán, chức sắc, chức việc trong tôn giáo để tăng hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động trong đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào tôn giáo bị ảnh hưởng bởi dự án.

- Huy động và phát huy vai trò của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư cộng đồng, Tổ tự quản, Tổ hòa giải, Tổ dân vận, câu lạc bộ, chi, tổ hội, điểm nhóm,… tại ấp, khu vực trong thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, vận động Nhân dân.

Ảnh: Infographic 3 dự án ưu tiên trong chiến dịch tăng tốc 30 ngày, đêm cho công tác giải phóng mặt bằng của tỉnh Đồng Nai. Nguồn: Báo Đồng Nai Online.

- Lập nhóm ZALO chia sẻ thông tin, trao đổi, phản ánh tình hình giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương cùng cấp và hệ thống dọc để theo dõi, đôn đốc, nhắc nhở việc triển khai dự án theo đúng tiến độ.

- Khuyến khích việc xây dựng, củng cố, duy trì, nhân rộng các mô hình, điển hình phong trào thi đua “Dân vận khéo”; xây dựng mô hình hay, cách làm mới, sáng tạo trong thực hiện việc hỗ trợ, bồi thường, tái định cư, thu hồi đất. Vì đây là nhiệm vụ phức tạp, khó khăn nên cần ưu tiên trong xét thi đua, khen thưởng phong trào thi đua “Dân vận khéo” hằng năm.

- Có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp trong thực hiện công tác dân vận trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất, tạo sự đồng thuận của Nhân dân trong triển khai dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh.

Ảnh tư liệu: Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với học sinh Trường Nghệ thuật Sân khấu Trung ương ở khu văn công Mai Dịch, Hà Nội ngày 25/11/1961.

Hy vọng rằng, với một số nhóm giải pháp trên, khi được áp dụng vào thực tế sẽ góp phần giúp nâng cao sự đồng thuận của người dân trong công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Hậu Giang nói riêng, cả nước nói chung, củng cố niềm tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào tính ưu việt của chế độ chủ nghĩa xã hội, như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định trong bài viết “Phải theo đúng kỷ luật của Đảng” đăng trên Báo Nhân dân số 217, từ ngày 22 – 24/8/1954: “Nhiệm vụ của Đảng ta là một lòng, một dạ phụng sự Tổ quốc và nhân dân. Ngoài lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân, Đảng ta không có lợi ích gì khác”./.

ĐẶNG HOÀNG NAM

* Bài viết được đăng phục vụ dự thi Giải Báo chí cấp tỉnh về xây dựng Đảng (Búa liềm vàng) lần thứ III-năm 2024. Tòa soạn không tham gia biên tập, tôn trọng tuyệt đối chính kiến, nội dung, hình ảnh bài viết đã được cơ quan chủ quản thống nhất thông qua.