Tam nông bứt phá

Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2020-2025 đã định hướng chiến lược quan trọng cho phát triển tam nông (nông nghiệp, nông thôn và nông dân) nhằm tiếp tục xây dựng Hậu Giang giàu mạnh, đời sống người dân nâng lên.

Theo đánh giá của nông dân, mô hình ứng dụng mạ khay, máy cấy giúp giảm lượng lúa giống đáng kể và tăng lợi nhuận 15% so với canh tác truyền thống.

Bài 1: Đổi thay để phát triển

Trước tình hình biến đổi khí hậu gay gắt trong những năm vừa qua, cộng thêm sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ 4 (công nghệ 4.0) nên lĩnh vực nông nghiệp của tỉnh trong thời gian qua cũng có sự thay đổi mạnh mẽ để thích nghi với tình hình và bước đầu mang lại nhiều tín hiệu tích cực cho người dân.

Tiên tiến trong sản xuất

Một trong những điểm đổi thay đáng ghi nhận trong sản xuất nông nghiệp thời gian qua trên địa bàn tỉnh là ngành chức năng và người dân đã đẩy mạnh việc ứng dụng cơ giới hóa và tiến bộ của khoa học kỹ thuật vào nhiều mô hình sản xuất nhằm mang lại những tiện ích và thích ứng với biến đổi khí hậu hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết 120 (Nghị quyết “thuận thiên”) của Chính phủ về phát triển bền vững vùng ĐBSCL. Theo đó, mô hình điển hình trước tiên là ngành nông nghiệp tỉnh thực hiện thí điểm và ngày càng nhân rộng việc ứng dụng cơ giới hóa trong gieo sạ lúa và phun thuốc bảo vệ thực vật bằng nhiều hình thức.

Ông Võ Xuân Tân, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Hậu Giang, thông tin: Hiện vấn đề cơ giới hóa ở khâu thu hoạch và làm đất trong sản xuất lúa của nông dân trên địa bàn tỉnh đã cơ bản đạt 100%, chỉ riêng về khâu gieo sạ và phun thuốc bảo vệ thực vật là còn ở mức thấp. Do đó, nhận thấy sự cần thiết nên ngay sau khi Bộ NN&PTNT tổ chức lễ phát động ứng dụng cơ giới hóa khâu gieo cấy lúa tại các tỉnh vùng ĐBSCL được tổ chức ở Hậu Giang vào cuối năm 2019 thì từ đó đến nay, đơn vị thường xuyên phối hợp với các ngành có liên quan của Bộ NN&PTNT và chính quyền địa phương trong tỉnh thực hiện nhiều mô hình trình diễn cơ giới hóa ở hai khâu còn hạn chế trên để người dân tham quan, đánh giá và làm cơ sở nhân rộng. Điều phấn khởi là khi các mô hình triển khai đều mang lại những kết quả tích cực nên nhận được sự đồng tình của bà con. Nhờ vậy, diện tích lúa sử dụng cơ giới hóa trong gieo cấy trên địa bàn tỉnh tăng từ khoảng 2% vào năm 2019 lên hơn 10% như hiện nay.

Hiện tại, có một số hình thức cơ giới hóa trong gieo sạ lúa được nông dân trong tỉnh áp dụng là ứng dụng mạ khay, máy cấy lúa kết hợp bón phân thông minh; máy sạ lúa theo khóm kết hợp với phun thuốc diệt mầm cỏ dại; tiên tiến hơn là việc sạ lúa và phun thuốc bảo vệ thực vật bằng thiết bị bay không người lái. Qua thực hiện nhiều mô hình thí điểm cho thấy, nông dân canh tác lúa bằng phương pháp cấy máy với lượng lúa giống sử dụng chỉ còn 50kg/ha (ngoài mô hình 200kg/ha); đồng thời tình hình dịch hại xuất hiện trên ruộng rất ít, lúa hạn chế đổ ngã, dễ thu hoạch nên năng suất lúa của mô hình máy cấy tăng bình quân 200kg/ha so với canh tác truyền thống và lợi nhuận chênh lệch 15%. Riêng mô hình sử dụng máy bay không người lái để phun thuốc bảo vệ thực vật đã giúp nông dân giảm 5% lượng thuốc đầu vào và giảm 5-10% lượng nước sử dụng; đồng thời giảm tổn thất sản lượng lúa từ 1-2%/ha do lúa không bị giẫm đạp trong quá trình phun thuốc.

Ông Nguyễn Văn Tuấn, hộ có gần 1ha lúa áp dụng cả hai mô hình cơ giới hóa trên ở cánh đồng lúa ấp 1A, xã Vị Đông, huyện Vị Thủy, chia sẻ: “Không chỉ mang lại hiệu quả sản xuất mà còn giúp người dân canh tác lúa ngày một khỏe hơn, đặc biệt là bảo vệ được sức khỏe khi không trực tiếp tiếp xúc với thuốc bảo vệ thực vật. Tôi cho rằng, bước đi mới trong sản xuất nông nghiệp như trên là hoàn toàn đúng đắn trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay”.

Cùng với đẩy mạnh cơ giới hóa trong sản xuất lúa thì việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật của công nghệ 4.0 cho cây ăn trái, rau màu cũng được người dân trong tỉnh quan tâm thực hiện ngày một nhiều. Theo đó, trước tình hình xâm nhập mặn luôn diễn ra gay gắt vào mùa khô trong những năm gần đây nên một trong những giải pháp được triển khai có hiệu quả nhằm ứng phó là việc nông dân thực hiện mô hình tưới nước phun mưa cho vườn cây ăn trái, riêng mô hình trồng rau màu thì kết hợp thêm nhà kính.

Ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc HTX Nông nghiệp ấp 9, xã Lương Tâm, huyện Long Mỹ, bộc bạch: “Từ khi triển khai mô hình trồng dưa lưới trong nhà kính kết hợp với tưới nước nhỏ giọt đã tạo ra luồng gió mới trong sản xuất nông nghiệp cho người dân vùng hạn, mặn nơi đây. Bởi, mô hình không chỉ giúp người dân sử dụng nguồn nước có hiệu quả trong mùa hạn, mặn mà còn làm hạn chế sử dụng thuốc hóa học, phân bón vì được trồng trong nhà kính, từ đó tạo ra sản phẩm sạch và an toàn nên nâng cao giá trị, tạo nguồn thu nhập hấp dẫn cho bà con”.

Cũng nhằm ứng phó tình hình xâm nhập mặn hiệu quả, hiện trên địa bàn tỉnh đã được đầu tư 10 trạm đo mặn tự động, trong đó tập trung phân bổ ở hai địa phương chịu ảnh hưởng nặng của xâm nhập mặn là thành phố Vị Thanh và huyện Long Mỹ. Ông Trần Thanh Toàn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh, cho hay: Cùng với các công trình và phi công trình ngăn mặn thì từ khi các trạm đo mặn tự động trên địa bàn tỉnh đi vào hoạt động đã góp phần đắc lực trong việc giúp các ngành chức năng và người dân chủ động, cũng như ứng phó kịp thời trước diễn biến gay gắt, khó lường của tình hình xâm nhập mặn vào từng thời điểm nhờ sự cập nhật thông tin thường xuyên và nhanh chóng. Điển hình như trong mùa khô năm nay, dù độ mặn đạt đỉnh điểm đến 11,8‰ nhưng không gây thiệt hại lớn cho người dân.

Thị trường đầu ra và giá bán ổn định nên diện tích cây ăn trái của tỉnh đang tăng mạnh, nhất là chanh không hạt và mít.

Chuyển đổi về tư duy

Song song với ứng dụng cơ giới hóa và công nghệ 4.0 vào sản xuất thì trong những năm qua ngành chức năng của tỉnh đã dịch chuyển cơ cấu giống lúa dần từ nhóm chất lượng thấp là IR 50404, OM 576,… sang các giống lúa chất lượng cao như OM 5451, OM 4900, Jasmine 85, RVT, Đài Thơm 8, ST24,… để phù hợp với nhu cầu thị trường. Đặc biệt, tỷ lệ người dân sử dụng giống lúa xác nhận trong gieo sạ trong 5 năm trở lại đây luôn đạt trên 70%.

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, cho hay: Thông qua công tác tuyên truyền, vận động nên việc chuyển đổi giống lúa đối với người dân trong tỉnh đang đạt nhiều kết quả như mong đợi và hiện không còn là vấn đề trở ngại lớn của ngành do bà con đã nâng cao nhận thức và nhờ tính hiệu quả trong quá trình canh tác mang lại. Mặt khác, hiện tỉnh đã mở rộng mô hình cánh đồng lớn trong canh tác lúa trên nhiều vùng và thu hút sự tham gia của người dân; đồng thời thiết lập chuỗi giá trị hiệu quả giữa người nông dân, các HTX và doanh nghiệp trong tiêu thụ sản phẩm đã tạo ra yếu tố canh tác đồng loạt, cùng loại giống và sản xuất theo yêu cầu thị trường trên cùng một cánh đồng.

Ngoài thay đổi về tư duy sử dụng giống lúa thì nhờ được tiếp cận nhiều chương trình, dự án trong sản xuất nông nghiệp mà nông dân Hậu Giang đã chú trọng thực hiện các giải pháp về tiết giảm chi phí đầu tư như mô hình “3 giảm 3 tăng”, “1 phải 5 giảm”,… nhằm tăng năng suất và lợi nhuận, nhất là tạo ra sản phẩm an toàn cho sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường. Đặc biệt, theo thống kê của Tổng Cục thống kê vào cuối năm 2020, năng suất lúa bình quân năm của tỉnh đứng thứ 2 vùng ĐBSCL khi đạt 6,37 tấn/ha, chỉ thấp hơn so với tỉnh Đồng Tháp là 6,39 tấn/ha. Bên cạnh cây lúa, lĩnh vực thủy sản của tỉnh trong những năm gần đây cũng có nhiều đóng góp quan trọng cho khu vực I của tỉnh, trong đó ấn tượng là lĩnh vực này ngày càng chú trọng đến vấn đề chất lượng sản phẩm khi xuất hiện nhiều mô hình nuôi thủy sản theo hướng VietGAP, GlobalGAP. Hiện diện tích nuôi thủy sản của tỉnh đạt hơn 8.000ha, tăng hơn 1.000ha so với năm 2016 và sản lượng hiện cũng đạt hơn 78.000 tấn/năm.

 Mặt khác, với chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại các vùng canh tác kém hiệu quả nên trong những năm qua ngành chức năng của tỉnh đã tập trung chỉ đạo thực hiện chương trình phát triển cây có múi sạch bệnh và cây ăn trái đặc sản. Hiện tại, diện tích cây ăn trái của tỉnh tăng từ gần 30.800ha vào năm 2016 nay lên gần 42.000ha, trong đó diện tích tăng mạnh nhất là cây mít và chanh không hạt do thị trường đầu ra thuận lợi. Đặc biệt, hiện toàn tỉnh có hơn 200ha cây ăn trái được cấp giấy chứng nhận sản xuất đạt theo tiêu chuẩn VietGAP và 100ha được công nhận đạt theo tiêu chuẩn GlobalGAP. 

Ông Đặng Văn Út, có 1ha bưởi da xanh đạt chuẩn VietGAP, ở ấp 2, thị trấn Vĩnh Viễn, huyện Long Mỹ, cho biết: “Từ việc thay đổi từ sản xuất thông thường sang áp dụng nghiêm ngặt các hình thức canh tác an toàn không chỉ tạo ra sản phẩm chất lượng cho thị trường mà còn góp phần tăng giá trị sản phẩm lên gấp đôi. Cụ thể, hơn 22ha bưởi da xanh đạt chuẩn VietGAP của tôi và bà con nơi đây đều có giá bán trên 35.000 đồng/kg. Không chỉ bán giá cao mà nhà vườn còn được công ty đến hợp đồng thu mua nên rất an tâm về đầu ra”...

Bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, nhận định: Với phương châm tăng hàm lượng khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa và xây dựng chuỗi giá trị nông sản nên nhiều chủ trương, giải pháp về cơ cấu nông nghiệp, phát triển kinh tế hợp tác được ngành nông nghiệp tỉnh triển khai kịp thời và thu về hiệu quả thiết thực. Từ những bước tiến của ngành nông nghiệp trong thời gian qua sẽ tạo động lực lớn để ngành tiếp tục phát triển hơn trong những năm tới.

Có thể thấy, từ những chủ trương đúng đắn, cách làm thiết thực trong 5 năm qua (giai đoạn 2016-2020) đã tạo được làn gió mới đánh thức tiềm năng và mở ra nhiều hướng phát triển mới cho ngành nông nghiệp tỉnh nhà. Mặt khác, không chỉ có nông nghiệp mà lĩnh vực nông thôn cũng đang thay đổi mạnh mẽ…

Bài, ảnh: HỮU PHƯỚC

Bài 2: Nông thôn mới - nhịp sống mới