E3 hy vọng phục hồi JCPOA

Ngoại trưởng 3 nước Đức, Pháp và Anh (còn gọi là E3) vừa gặp nhau nhằm thảo luận về JCPOA với hy vọng sẽ phục hồi thỏa thuận này khi Tổng thống Mỹ mới nhậm chức.

Bên trong cơ sở làm giàu urani Fordow ở Qom, miền Bắc Iran ngày 6-11-2019. Ảnh: AFP

Thỏa thuận hạt nhân được Iran ký với Nhóm P5+1 (Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức) vào năm 2015 hay còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Theo đó, Iran chấm dứt phát triển vũ khí hạt nhân, đổi lại Mỹ và Liên Hiệp Quốc (LHQ) sẽ xóa bỏ lệnh trừng phạt đối với quốc gia này.

Sau hơn 3 năm thực thi, vào tháng 5-2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố đơn phương rút khỏi JCPOA và áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran, bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế. Theo đó, Mỹ cáo buộc Tehran không tuân thủ các điều khoản đã ký trong thỏa thuận mà ngược lại còn bí mật làm giàu urani nhằm phát triển vũ khí hạt nhân. Kể từ đó đến nay, mặc dù cả Iran và 5 quốc gia còn lại đều nỗ lực để duy trì thỏa thuận nhưng xem ra khó có thể cứu vãn JCPOA.

Mới đây, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas và người đồng cấp Pháp, Anh đã gặp nhau tại Berlin để thảo luận về các bước đi trong thời gian tới liên quan chương trình hạt nhân của Iran. Theo đó, E3 sẽ chuẩn bị cho sự hợp tác với Mỹ trong thời gian tới nhằm cứu vãn JCPOA, trong bối cảnh Mỹ chuẩn bị có chính phủ mới, dự kiến sẽ diễn ra vào đầu năm 2021.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Đức cho biết cuộc gặp của nhóm E3 giữa Ngoại trưởng Maas với người đồng cấp Anh Dominic Raab và Pháp Jean-Yves Le Drian ở Berlin là để tìm ra đường hướng của 3 nước đối với JCPOA trong bối cảnh châu Âu rất kỳ vọng Mỹ sẽ tham gia trở lại JCPOA. Một quan chức Đức giấu tên cho biết với việc chính quyền mới của Mỹ sẽ nhậm chức trong năm tới, châu Âu kỳ vọng có thể hướng tới một cách tiếp cận chung xuyên Đại Tây Dương nhằm giải quyết chương trình hạt nhân của Iran.

Nhà ngoại giao Đức cũng cho biết E3 đang chuẩn bị chu đáo cho một giai đoạn ngoại giao tích cực phía trước, dù sẽ phải đối mặt với các cuộc đàm phán khó khăn. Theo nhà ngoại giao này, sự gắn kết của nhóm E3 và sự hợp tác chặt chẽ với Nga và Trung Quốc cũng như nỗ lực đối thoại không ngừng với Iran sẽ tạo ra một nền tảng tốt để có thể thúc đẩy thỏa thuận hạt nhân với Iran.

Tuy nhiên, thời gian cho đối thoại không còn nhiều, bởi chính phủ mới của Mỹ sẽ chỉ có thể vận hành từ giữa tháng 2-2021, trong khi Iran sẽ tổ chức bầu cử tổng thống vào giữa tháng 6-2021 và cánh cửa cho các cuộc đàm phán có ý nghĩa sẽ khép lại vào tháng 5-2021 khi tiến trình tranh cử ở nước Cộng hòa Hồi giáo bắt đầu.

Trong một động thái liên quan, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif tuyên bố nước này sẽ tự động quay lại các cam kết hạt nhân nếu Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đã áp đặt đối với Tehran trong suốt hai năm qua. Ông cho biết với tư cách là thành viên trong Liên Hiệp Quốc và Hội đồng Bảo an, Mỹ có nghĩa vụ thực thi Nghị quyết 2231 - văn kiện ủng hộ thỏa thuận JCPOA.

Động thái này của Iran đã đi ngược lại những tuyên bố thù địch với Mỹ trước đây. Bởi lẽ, kể từ tháng 5-2018 khi Mỹ tuyên bố rút khỏi JCPOA đi kèm với gia tăng các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran, Tehran đã ngay lập tức đáp trả bằng những hành động tương tự. Trong đó, có việc gia tăng làm giàu urani để phát triển vũ khí hạt nhân nhằm đối phó Mỹ. Tehran khẳng định các hoạt động hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran hoàn toàn hợp pháp, chính đáng và tuân thủ luật pháp quốc tế. Đồng thời xem việc phát triển vũ khí hạt nhân là nhân tố quyết định bảo vệ đất nước trước kẻ thù Mỹ.

Việc E3 quay lại thảo luận JCPOA là một tín hiệu tích cực để phục hồi thỏa thuận hạt nhân giữa Iran với Nhóm P5+1. Tuy nhiên, khả năng cứu vãn JCPOA là quá mong manh khi Mỹ và Iran có quá nhiều bất đồng mang tính thù địch.

HN tổng hợp