Mịt mờ số phận Tổng thống Zimbabwe

Đảng ZANU-PF cầm quyền tại Zimbabwe đã kêu gọi Tổng thống Robert Mugabe từ chức, đây là dấu hiệu mới nhất cho thấy quyền lực của nhà lãnh đạo 93 tuổi này đã sụp đổ sau khi quân đội Zimbabwe nắm quyền kiểm soát.

Tổng thống Robert Mugabe. Nguồn: NZHERALD.CO.NZ

Các chi nhánh của ZAU-PF trên tất cả 10 tỉnh đã có cuộc họp vào cùng ngày và cũng kêu gọi vợ của ông Mugabe là bà Grace Mugabe rời khỏi đảng này.

Những diễn biến nóng bỏng tại quốc gia châu Phi này nhen nhóm từ đầu tuần rồi, bùng nổ vào ngày 14-11, khi quân đội chiếm Đài Truyền hình quốc gia, kho vũ khí. Cựu Phó Tổng thống Emmerson Mnangagwa trở về, nắm quyền điều hành lâm thời. Sự việc xảy ra khi cách đây 10 ngày, Tổng thống Mugabe sa thải Phó Tổng thống Emmerson Mnangagwa đầy quyền lực vốn được cho là sẽ lên thay ông. Quyết định này đã gây bất ngờ cho toàn Zimbabwe về thời điểm, ngay trước thềm cuộc bầu cử năm tới. Điều đó tiếp sức cho những đồn đoán rằng, ông Mugabe đang cố dọn đường cho vợ mình là bà Grace lên tiếp quản quyền lực trong trong trường hợp ông nghỉ hưu hoặc qua đời. Điều đó cũng khơi mào cho một loạt sự kiện trong nội bộ đảng của Tổng thống, mà đỉnh điểm là hôm 15-11 khi phát ngôn viên quân đội lên truyền hình quốc gia thông báo, lực lượng này đã tiến hành một chiến dịch nhắm tới “những tên tội phạm” cận kề với Tổng thống đã gây ra “sự khốn khổ về xã hội và kinh tế”. Cùng lúc đó, binh lính vũ trang và xe tăng tuần tra khắp các tuyến đường ở thủ đô trong khi quân đội chiếm giữ một số địa điểm then chốt.

Quyết định sa thải Phó Tổng thống của ông Mugabe là giọt nước làm tràn ly đối với các nhân vật quyền lực trong Đảng ZANU-PF cầm quyền vì nhiều người ủng hộ ông Mnangagwa. Truyền thông quốc gia đưa tin liên tục về sự mâu thuẫn công khai giữa vị Phó Tổng thống và Đệ nhất phu nhân Grace Mugabe. David Coltart, một cựu Bộ trưởng Nội các Zimbabwe, cho biết ông Robert Mugabe nổi tiếng chuyên cắt đứt quan hệ với các đồng minh nhưng quyết định của sa thải ông Mnangagwa là cú giáng cuối cùng. “Ông Mugabe đã chứng tỏ cho sự nhạy bén chính trị trong nhiều năm nhưng đây là một hành động dại dột”, ông nói.

Thông tin mới nhất từ báo giới cho biết Đảng cầm quyền ZANU-PF của Zimbabwe đang nhóm họp để soạn nghị quyết phế truất Tổng thống Robert Mugabe và đưa nhà lãnh đạo của quốc gia này ra luận tội trong thời gian sớm nhất. “Nếu ông ấy cứng đầu, chúng tôi thu xếp để phế truất ông ấy vào ngày 19-11. Khi hoàn tất, quá trình luận tội sẽ bắt đầu vào ngày 21-11”, đại diện ZANU-PF nhấn mạnh.

Ông Robert Mugabe từng được ca ngợi là vị anh hùng giải phóng đất nước khi đưa Zimbabwe thoát khỏi cảnh làm thuộc địa của người Anh. Từ một tù nhân chính trị, ông trở thành nhà lãnh đạo trong cuộc bầu cử hồi năm 1980 sau khi cuộc nổi dậy và các cấm vận kinh tế buộc Chính phủ Rhodesia (Zimbabwe sau này) phải ngồi vào bàn đàm phán. Khi mới lên nắm quyền, ông được quốc tế ca ngợi vì những chính sách hòa giải sắc tộc và vì đẩy mạnh các chương trình giáo dục, dịch vụ y tế cho cộng đồng người da màu. Khi quyền lực ngày càng mở rộng, ông Mugabe được cho là đã tận dụng tối đa khả năng của mình để trấn áp những người phản đối chính sách và chế độ của ông, trong đó nổi tiếng nhất là vụ Gukurahundi, làm khoảng 20.000 người thiệt mạng. Một chương trình tịch thu đất từ các nông dân da trắng đã để lại hậu quả nặng nề về kinh tế và xã hội. Siêu lạm phát bùng nổ, và đất nước buộc phải bỏ đồng nội tệ, chuyển sang dùng đôla Mỹ. Gần đây, Chính phủ Zimbabwe không làm được gì để giảm bớt tác động của hạn hán kéo dài, khiến cho hàng triệu người rơi vào cảnh thiếu đói.

Gần đây, ông Mugabe cho biết kế hoạch ra tranh cử năm 2018, thậm chí tuyên bố “chỉ có Chúa” mới có thể phế truất ông. Cũng giống như người vợ Grace Mugabe, Tổng thống Zimbabwe bị chỉ trích vì lối sống xa hoa. Năm ngoái, ông tổ chức một bữa tiệc sinh nhật hoành tráng ở một vùng đang bị hạn hán và thiếu lương thực nặng nề, chi tới 800.000 USD cho sự kiện này.

NGUYỄN TẤN tổng hợp